Αναζητώντας κοινούς τόπους επικοινωνίας με τα παιδιά μας

Αρχιμ. Ιωαννίκιος Ζαμπέλης
Διευθυντής Κέντρου Νεότητας Ι. Μ. Λευκάδος & Ιθάκης

Η σύχρονη κοινωνική και εκπαιδευτική πραγματικότητα (χαλαρή η σύνδεση των Νεοελλήνων με την πίστη, τη λατρεία και τη ζωή της Εκκλησίας μας· δεν υπάρχουν «αυτονόητα» για τα νέα παιδιά και τη σχέση τους με την Πίστη· η οικογένεια και το σχολείο δεν κατηχούν· ελάχιστος ο ελεύθερος χρόνος· υπερπροσφορά δραστηριοτήτων και «πειρασμών» στα παιδιά· αλόγιστη χρήση του διαδικτύου, αλλά και ένα σχολικό μάθημα με μορφή περισσότερο βιωματική, διαθεματική και ομαδοσυνεργατική, στη λογική της αμφίδρομης γνώσης) θέτει νέες προκλήσεις στην εκκλησιαστική κατήχηση!

Η μορφή της κατήχησης και των σχετικών βοηθημάτων δεν μας ενδιαφέρει, βέβαια, από την άποψη ενός καλύτερου marketing για την προσέλκυση περισσότερων παιδιών. Μας ενδιαφέρει να διαμορφωθούν καλύτεροι όροι για όλους, παιδιά και κατηχητές, που συμμετέχουν στις «παιδικές συντροφιές» και τις νεανικές ομάδες και να συγκροτηθεί πρωτίστως ομάδα, κοινωνία προσώπων, που θα βοηθά την ένταξη των νεοτέρων μελών της Εκκλησίας στη μεγάλη ομάδα, την ενοριακή κοινότητα.
Χρειάζεται γι’ αυτό:
1. Να αναζητούμε συνεχώς «κοινούς τόπους» επικοινωνίας (κοινά πεδία συνεννόησης) με τα σημερινά παιδιά, που είναι παιδιά της εποχής μας! Γι’ αυτό οφείλουμε να αξιοποιούμε κάθε δυνατή ευκαιρία που η σύγχρονη τεχνολογική – πολιτισμική - κοινωνική πραγματικότητα μας προσφέρει (νέες τεχνολογίες, τραγούδι, μουσική, χορός, θέατρο, εκδρομές κ.ά.), αλλά και ως Εκκλησία να δημιουργούμε νέες τέτοιες ευκαιρίες «άλατι ηρτυμένες».
Ενδεικτικά αναφέρουμε:
- Παράλληλες δραστηριότητες...
- «Κατασκήνωση στην πόλη»
- Συνάξεις γονέων - Κατασκήνωση για τους γονείς
- Κατασκήνωση...
- Εκπαιδευτικές δραστηριότητες με / για σχολικές ομάδες σε εκκλησιαστικά μνημεία

2. Να αξιοποιήσουμε τις σύγχρονες μεθόδους που χρησιμοποιούνται στη σχολική Εκπαίδευση και ιδίως την προσφορότερη για μας, τη μέθοδο του «σχεδίου εργασίας» (project), αφού εξασφαλίζει ένα ευρύ πλαίσιο εργασίας, γύρω από ορισμένο θεματικό άξονα, με μικρότερα υποθέματα, τα οποία θα επεξεργάζεται η ομάδα σε κάθε συνάντησή της.
Το «σχέδιο εργασίας» συνδυάζει:
• Βιωματικότητα
• Διαθεματικότητα
• Ομαδοσυνεργατικότητα
• Ανακαλυπτική μέθοδο
• «Εποικοδομητισμό» αναφορικά με τα εκκλησιαστικά βιώματα των παιδιών
• Ευνοεί τη συναισθηματική ενσυναίσθηση και την αυτόνομη δράση –ανάπτυξη πρωτοβουλίας των παιδιών
• Καλλιεργεί την «πολλαπλή νοημοσύνη»
• Συνδυάζει και αξιοποιεί ποικιλία παιδαγωγικών τεχνικών εντός και εκτός των «τειχών»

Παράδειγμα εφαρμογής στο θέμα: Οι εικόνες
Αφόρμηση: μια εικόνα ή το συναξάρι της Κυριακής της Ορθοδοξίας ή βίος Ευαγγ. Λουκά κ.ά.
Επίσκεψη στο ναό (έρευνα πεδίου) - Προσκύνηση εικόνας του Αγίου του ναού (βιωματικότητα) - Καταγραφή εικόνων από τις ομάδες (ανακαλυπτική, ομαδοσυνεργατική) - Επικόλληση χάρτινων εικόνων σε ξύλο, για να τις κρατήσουν στη λιτανεία των εικόνων (βιωματικότητα , άνοιγμα στην κοινότητα) – Ενημέρωση, αναζήτηση πληροφοριών και δραστηριότητες για τα υλικά της αγιογραφίας, τη σύνδεση των εικόνων με ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα, αναγνώριση της «σχολής» στην οποία ανήκει ο αγιογράφος, συμβολισμοί (διαθεματικότητα, αφού έγινε αναφορά σε θέματα ιστορίας, ιστορίας τέχνης, θεολογίας, χημείας).


Εξάλλου, οι εκπαιδευτικοί φορείς σήμερα έχουν προσανατολίσει το Αναλυτικό Πρόγραμμα των σχολικών βαθμίδων προς την «εκπαίδευση εκτός των τειχών», παροτρύνοντας τους εκπαιδευτικούς να μην αποτελούν μοναδική πηγή πληροφόρησης για τους μαθητές, αλλά να αναζητήσουν μαζί τη γνώση στο άμεσο περιβάλλον τους, το φυσικό και το ανθρωπογενές, αξιοποιώντας κάθε υλικό κατάλοιπο του παρελθόντος, πλάι στα δημιουργήματα των συγχρόνων τους καλλιτεχνών και λοιπών πνευματικών ανθρώπων.
Τα εκκλησιαστικά μνημεία (μοναστήρια, ναοί, καμπαναριά, ξενώνες κ.ά.), οι εικόνες και οι θρησκευτικοί πίνακες, τα αφιερώματα των πιστών, τα θρησκευτικά πανηγύρια αποτελούν πάντοτε εξαιρετικές αφορμές για την εκπόνηση τέτοιων εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Αφού, λοιπόν, «δεν πάει (εύκολα) η Εκκλησία στο σχολειό, πάει το σχολειό στην Εκκλησία» -για να παραλλάξουμε τη γνωστή παροιμία με το βουνό και το Μωάμεθ… Η επίσκεψη μιας σχολικής ομάδας στο μοναστήρι ή στο ναό που θέλει να μελετήσει ή η συνέντευξη από τον ηγούμενο, τον εφημέριο, τους απλούς προσκυνητές για ορισμένα παιδιά ίσως αποτελέσει και την πρώτη (στη ζωή τους) επαφή με τον χώρο και τους ανθρώπους της Εκκλησίας. Ευκαιρίες κατήχησης έρχονται από ‘κεί που δεν το περιμένει κανείς!
Οι ιερείς και οι συνεργάτες τους θα πρέπει γι’ αυτό να είναι πάντοτε ανοιχτοί σε τέτοιες προτάσεις/αιτήσεις των εκπαιδευτικών και πρόθυμοι να παράσχουν κάθε διευκόλυνση, όχι για να αναδείξουν απλώς την προσφορά της Εκκλησίας στο πολιτιστικό μας παρελθόν, αλλά και για να δώσουν ζωντανή μαρτυρία εκκλησιαστικού ήθους και φρονήματος. Ακόμη καλύτερα θα ήταν όμως αν οι ίδιοι οι εκκλησιαστικοί φορείς (ενορίες, Γραφεία Νεότητος των Μητροπόλεων κτλ.) προετοίμαζαν εκπαιδευτικούς φακέλους και άλλο υλικό (εικόνες, κάρτες, φύλλα εργασίας, ενημερωτικά φυλλάδια), που θα μπορούσε να χρησιμεύσει σε εκπαιδευτικούς και μαθητές, φίλους της έρευνας και της γνώσης. Τέτοια προγράμματα δε θα ήταν άστοχο να σχεδιάσουμε και για την εκκλησιαστική κατήχηση.