ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ὑπ ἀριθμ. 17

Πρὸς
Ἅπαντας τούς Ἐφημερίους
τῆς καθ’ ἠμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Θέμα: «Περὶ τῆς νομιμότητας τελέσεως τοῦ Μυστηρίου τοῦ Βαπτίσματος ἀνηλίκων».

Ἀγαπητοὶ Πατέρες,

Σχετικὰ μὲ τὶς προϋποθέσεις, τὶς ὁποῖες πρέπει νὰ τηροῦν οἱ Ἐφημέριοι γιὰ τὴν νομιμότητα τῆς τελέσεως τοῦ Μυστηρίου τοῦ Βαπτίσματος ἀνηλίκων, σᾶς γνωρίζομε τὰ κάτωθι:

1. Ἡἐπιλογὴ θρησκεύματος καὶὀνόματος γιὰ τὸἀνήλικο τέκνο ἀπὸ τοὺς γονεῖς τοῦἐντάσσεται εἰς τὰ πλαίσια τῆς ἀσκήσεως τῆς γονικῆς μέριμνας. Σύμφωνα μὲ τὸἄρθρο 1510 τοῦἈστικοῦ Κώδικα (Α.Κ.): « Ἡ μέριμνα γιὰ τὸ ἀνήλικο τέκνο εἶναι καθῆκον καὶ δικαίωμα τῶν γονέων (γονικὴ μέριμνα), οἱὁποῖοι τὴν ἀσκοῦν ἀπὸ κοινοῦ (…) ». Ἀπόρροια τῆς διατάξεως αὐτῆς εἶναι ἡὑποχρέωση τῶν Ἐφημερίων νὰ διαπιστώνουν τὴν κοινὴ βούληση τῶν δύο συζύγων νὰ βαπτιστεῖ τὸ παιδὶ τοὺς κατὰ τὸὈρθόδοξο δόγμα καὶ νὰ λάβει συγκεκριμένο ὄνομα. Ἡ κοινὴ αὐτὴ βούληση τῶν δύο γονέων πρέπει νὰ διαπιστώνεται ἀπὸ τὸν Ἐφημέριο, ὁὁποῖος πρόκειται νὰ τελέσει τὴν βάπτιση, πρὶν τὴν ἔναρξη τοῦ Μυστηρίου.

3. Οἱ δύο γονεῖς, τῶν ὁποίων τὰ στοιχεῖα πιστοποιοῦνται ἀπὸ τὸἈστυνομικὸ Δελτίο Ταυτότητας ἡ Διαβατήριο καὶ ὀφείλουν νὰ εἶναι παρόντες, πρέπει νὰ ὑπογράψουν ἀπὸ κοινοῦ, μαζὶ μὲ τὸν ἀνάδοχο καὶ τὸν Ἐφημέριο, τὴν Δήλωση Βαπτίσεως (ἡὁποία στὴν συνέχεια πρόκειται νὰ κατατεθεῖ εἰς τὸἁρμόδιο Ληξιαρχεῖο) πρὶν τὴν ἔναρξη τοῦ Μυστηρίου, ὅτι δηλαδὴ συμφωνοῦν γιὰ τὴν τέλεση τοῦ Μυστηρίου τοῦ Βαπτίσματος κατὰ τὸὈρθόδοξο δόγμα καθὼς καὶ γιὰ τὸὄνομα τοῦ παιδιοῦ καὶ κατόπιν μπορεῖὁἘφημέριος ἀκωλύτως νὰ τελέσει τὸΜυστήριο.

4. Σὲ περίπτωση ἀπουσίας τοῦἑνὸς γονέως, ὁἘφημέριος ὀφείλει νὰ διερευνήσει τὴν αἰτία. Μάλιστα, κατὰ τὸἄρθρο 1510, παράγρ. 2 τοῦ Α.Κ. ἰσχύει τὸἑξῆς: «Σὲ περίπτωση ὅπου ἡ γονικὴ μέριμνα παύει λόγω θανάτου, κηρύξεως σὲἀφάνεια ἡἐκπτώσεως τοῦἑνὸς γονέα, ἡ γονικὴ μέριμνα ἀνήκει ἀποκλειστικῶς στὸν ἄλλο». Συνέπεια τῆς διατάξεως αὐτῆς εἶναι ὅτι, ἐφ’ ὅσον μὲ ληξιαρχικὴ πράξη θανάτου ἀποδεικνύεται ὁ θάνατος τοῦἑνὸς γονέως ἡ μὲ δικαστικὴἀπόφαση κηρύσσεται ρητῶς αὐτὸς ἄφαντος ἡἔκπτωτος ἀπὸ τὴ γονικὴ μέριμνα, τότε ὁἘφημέριος μπορεῖ νὰ τελέσει τὸ Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος παρουσία τοῦἄλλου γονέως, ὁὁποῖος εἶναι ἀποκλειστικῶς ἁρμόδιος νὰ συγκατατεθεῖ εἰς τὴν Βάπτιση κατὰ τὸὈρθόδοξο δόγμα καὶ νὰἐπιλέξει ὄνομα γιὰ τὸν ἀνήλικο. Εἰς τὶς περιπτώσεις αὐτὲς ὁἘφημέριος ὀφείλει νὰ ζητᾶ θεωρημένο ἀντίγραφο εἴτε τῆς ληξιαρχικῆς πράξεως θανάτου εἴτε τῆς σχετικῆς δικαστικῆς ἀποφάσεως καὶ νὰ τὰἀρχειοθετεῖ καταλλήλως. Ἐπίσης, εἰς τὶς περιπτώσεις αὐτὲς αὐτονόητο εἶναι ὅτι ὁἘφημέριος παραμένει ἀνεπηρέαστος ἀπὸ τὶςἐπιθυμίες ἡ τὶς πιέσεις, ἰδίως ὡς πρὸς τὸὄνομα, συγγενῶν της πλευρᾶς τοῦἀποντος γονέως (ἰδίως τῶν γονέων αὐτοῦ), συμμορφούμενος πρὸς τὴν βούληση καὶ μόνον τοῦ γονέως, ποὺ πλέον ἀποκλειστικῶς ἀσκεῖ τὴν γονικὴ μέριμνα.

5. Σὲ περίπτωση ἀπουσίας τοῦἑνὸς γονέως λόγω εὐλόγου κωλύματος (ἀσθένεια, ἀποδημία κ.λπ.), τότε ὁἘφημέριος μπορεῖ νὰ προχωρήσει εἰς τὴν τέλεση τοῦ Μυστηρίου τοῦ Βαπτίσματος, ἐφ’ ὅσον ἐκ μέρους τοῦἀποντος γονέως ὑποβληθεῖ εἴτε βεβαίωση ἐνώπιον συμβολαιογράφου εἴτε ὑπεύθυνη δήλωση μὲ θεωρημένο τὸ γνήσιό της ὑπογραφῆς, ὅτι ὁἀπῶν γονεὺς συγκατατίθεται εἰς τὴν Βάπτιση τοῦ τέκνου τοῦ κατὰ τὸὈρθόδοξο δόγμα καὶ μὲ συγκεκριμένο ὄνομα. Ὅποιο ἐκ τῶν ἀνωτέρω δύο ἐγγράφων τοῦ προσκομισθεῖ, ὁἘφημέριος τὸἀρχειοθετεῖ καταλλήλως. Σὲ περίπτωση κατὰ τὴν ὁποία δὲν προσκομισθεῖ τέτοιο ἔγγραφο, ἀκόμη καὶἂν προφορικῶς ὁποιοιδήποτε μάρτυρες βεβαιώνουν σχετικὴ βούληση τοῦἀποντος γονέως, ὁἘφημέριος δὲν ἐπιτρέπεται νὰ τελέσει τὴν βάπτιση.

6. Σὲ περίπτωση κατὰ τὴν ὁποία οἱ γονεῖς διαφωνοῦν ὡς πρὸς τὸὄνομα, ἰδίως ἐὰν εὐρίσκωνται εἰς διάστασιν ἡἔχουν διαζευχθεῖ, τότε ὁἘφημέριος δὲν ἐπιτρέπεται νὰ τελέσει τὴν βάπτιση. Κατὰ τὸἄρθρο 1512 τοῦ Α.Κ. ἰσχύει ὅτι « Ἂν οἱ γονεῖς διαφωνοῦν κατὰ τὴν ἄσκηση τῆς γονικῆς μέριμνας καὶ τὸ συμφέρον τοῦ τέκνου ἐπιβάλλει νὰ ληφθεῖἀπόφαση, ἀποφασίζει τὸ δικαστήριο». Συνέπεια τοῦἄρθρου αὐτοῦ εἶναι τὸὅτι σὲ περίπτωση διαφωνίας τῶν γονέων ὡς πρὸς τὸὄνομα, ὁἘφημέριος μπορεῖ νὰ τελέσει τὴν βάπτιση μόνον, ἐὰν ὑφίσταται δικαστικὴἀπόφαση, ἡὁποία νὰἐπιτρέπει τὴν Βάπτιση τοῦ τέκνου κατὰ τὸὈρθόδοξο δόγμα καὶ μὲ συγκεκριμένο ὄνομα, τὸὁποῖο νὰ προσδιορίζεται ρητῶς εἰς τὴν δικαστικὴἀπόφαση. Θεωρημένο ἀντίγραφο τῆς σχετικῆς δικαστικῆς ἀποφάσεως ὁ "Ἐφημέριος ἀρχειοθετεῖ καταλλήλως. Προσοχή! Δικαστικὴἀπόφαση, ἡὁποία ἀναθέτει εἰς τὸν ἕνα ἐκ τῶν δύο γονέων μόνον τὴν ἐπιμέλεια τοῦ τέκνου, προσωρινὴἡ μή, δὲν καλύπτει τὸν Ἐφημέριο γιὰ τὴν τέλεση βαπτίσεως.

7. Πολλὲς φορὲς εἰς περίπτωσιν κατὰ τὴν ὁποίαν οἱ σύζυγοι εἶναι εἰς διάστασιν ἡἔχουν διαζευχθεῖ, ἡ μητέρα τοῦἀνηλίκου τέκνου ἐπικαλεῖται τὸὅτι πατέρας τοῦ τέκνου εἶναι ἄλλος ἀπὸ τὸν ἀναγραφόμενο εἰς τὴν ληξιαρχικὴν πράξιν γεννήσεως. Ὁἀνωτέρω ἰσχυρισμὸς τῆς μητέρας δὲν παράγει νομικὰἀποτελέσματα. ὉἘφημέριος ὀφείλει νὰἀναζητήσει καὶ νὰ λάβει τὴν συγκατάθεση τοῦ πατέρα, τὸὄνομα τοῦὁποίου ἀναγράφεται εἰς τὴν ληξιαρχικὴν πράξιν καὶ μόνον. Εἰς περίπτωσιν προσβολῆς τῆς πατρότητας ἡἑκουσίου ἀναγνωρίσεως τοῦ τέκνου, μόνον ἐφ’ ὅσον ὑφίσταται σχετικὴ σημείωσις καὶ διόρθωσις ἐπὶ τῆς ληξιαρχικῆς πράξεως γεννήσεως, δύναται ὁἘφημέριος νὰ δεχθεῖὡς πατέρα τὸν διὰ τῆς νεωτέρας σημειώσεως προσδιοριζόμενον. Ἐν πάση περιπτώσει, ὁἘφημέριος ὀφείλει νὰἐξαρτᾶ τὶς ἀνωτέρω ἐνέργειές του ἀπὸ τὰἀναγραφόμενα εἰς τὴν Ληξιαρχικὴν Πράξιν Γεννήσεως στοιχεῖα καὶ μόνον.

8. Κατὰ τὸἄρθρο 1945 τοῦ Α.Κ.: « Ἡ γονικὴ μέριμνα τοῦἀνήλικου τέκνου, ποὺ γεννήθηκε καὶ παραμένει χωρὶς γάμο τῶν γονέων του, ἀνήκει στὴν μητέρα του. Σὲ περίπτωση ἀναγνώρισής του, ἀποκτᾶ γονικὴ μέριμνα καὶὁ πατέρας, πού, ὅμως, τὴν ἀσκεῖ, ἂν ἔπαψε ἡ γονικὴ μέριμνα τῆς μητέρας ἡἂν αὐτὴἀδυνατεῖ νὰ τὴν ἀσκήσει γιὰ νομικοὺς ἡ πραγματικοὺς λόγους. Μὲ αἴτηση τοῦ πατέρα τὸ δικαστήριο μπορεῖ καὶ σὲ κάθε ἄλλη περίπτωση, καὶἰδίως ἂν συμφωνεῖἡ μητέρα, νὰἀναθέσει σ’ αὐτὸν τὴν ἄσκηση τῆς γονικῆς μέριμνας ἡ μέρους της, ἐφόσον αὐτὸἐπιβάλλεται ἀπὸ τὸ συμφέρον τοῦ τέκνου. Σὲ περίπτωση δικαστικῆς ἀναγνώρισης, στὴν ὁποία ἀντιδίκησε ὁ πατέρας, αὐτὸς δὲν ἀσκεῖ γονικὴ μέριμνα οὔτε ἀναπληρώνει τὴν μητέρα στὴν ἄσκησή της. Τὸ δικαστήριο μπορεῖ, ἂν τὸἐπιβάλλει τὸ συμφέρον τοῦ τέκνου, νὰἀποφασίσει διαφορετικὰ μὲ αἴτηση τοῦ πατέρα, ἐφ’ ὅσον ἔπαψε ἡ γονικὴ μέριμνα τῆς μητέρας ἡ αὐτὴἀδυνατεῖ νὰ τὴν ἀσκήσει γιὰ νομικοὺς ἡ πραγματικοὺς λόγους ἡὑπάρχει συμφωνία τῶν γονέων». Τὰ παραπάνω πρακτικῶς σημαίνουν ὅτι σὲ περίπτωση ἄγαμης μητέρας, ἐπειδὴ αὐτὴἀσκεῖ μόνη της τὴν γονικὴ μέριμνα, ἐκτὸς ἂν δικαστικὴἀπόφαση ὁρίζει ἄλλα, ὁἘφημέριος μπορεῖ νὰ τελέσει τὴν Βάπτιση καὶ νὰ δώσει ὄνομα λαμβάνοντας ὑπ’ ὄψιν μόνο τὴν δήλωση βουλήσεως τῆς ἄγαμης μητέρας. Προκειμένου νὰ διασφαλισθεῖὁἘφημέριος ὅτι δὲν ὑφίσταται δικαστικὴἀπόφαση, μὲ τὴν ὁποία ἀσκεῖ γονικὴ μέριμνα ἐπὶ τοῦ τέκνου καὶὁ πατέρας, ἡἄγαμη μητέρα ὑποχρεοῦται εἰς τὴν συμπλήρωση σχετικῆς Ὑπευθύνου Δηλώσεως τοῦ Ν. 1559/86 μὲ θεωρημένο τὸ γνήσιό της ὑπογραφῆς της, εἰς τὴν ὁποία θὰ δηλώνει ὑπευθύνως ὅτι ἄσκει ἀποκλειστικῶς τὴν γονικὴ μέριμνα ἐπὶ τοῦἀνηλίκου τέκνου της, ὅτι δὲν ὑφίσταται δικαστικὴἀπόφαση, ἡὁποία νὰἀπονέμει δικαίωμα ἀσκήσεως γονικῆς μερίμνης καὶ εἰς τὸν πατέρα τοῦἀνηλίκου τέκνου καὶ τέλος ὅτι ἐπιθυμεῖ τὸἀνήλικο τέκνο της νὰ βαπτισθεῖ κατὰ τὸὈρθόδοξο δόγμα καὶ νὰ λάβει συγκεκριμένο ὄνομα. Τὴν σχετικὴὙπεύθυνη Δήλωση ὁἘφημέριος ἀρχειοθετεῖ καταλλήλως.

9. Σὲ περίπτωση κατὰ τὴν ὁποία οἱ γονεῖς του πρὸς βάπτιση τέκνου δὲν εἶναι ΧριστιανοὶὈρθόδοξοι, τότε ὁἘφημέριος ὑποχρεοῦται νὰ ζητήσει Ὑπεύθυνη Δήλωση, ξεχωριστὴἀπὸ τὸν κάθε γονέα, μὲ θεωρημένο τὸ γνήσιό της ὑπογραφῆς, εἰς τὴν ὁποία ὁ κάθε γονεὺς ξεχωριστὰ θὰ δηλώνει ὅτι «ἐπιθυμεῖ τὴν Βάπτιση τοῦ τέκνου τοῦ κατὰ τὸὈρθόδοξο δόγμα καὶ μὲ συγκεκριμένο ὄνομα καὶὅτι θὰἀνατραφεῖὑποχρεωτικῶς κατὰ τὸἈνατολικὸὈρθόδοξο Χριστιανικὸ Δόγμα». Τὶς ἀνωτέρω Ὑπεύθυνες Δηλώσεις ὁἘφημέριος ἀρχειοθετεῖ καταλλήλως.

10. Σὲ περίπτωση κατὰ τὴν ὁποία τῆς Βαπτίσεως ἔχει προηγηθεῖὀνοματοδοσία, γεγονὸς τὸὁποῖο σημειώνεται στὴν προσκομιζόμενη Ληξιαρχικὴ πράξη Γεννήσεως τοῦ τέκνου, ὁἘφημέριος δὲν ἐπιτρέπεται νὰ μεταβάλει τὸ δοθὲν κατὰ τὴν ὀνοματοδοσία ὄνομα. Ἑπομένως, ὄχι μόνον δὲν ἐπιτρέπεται νὰἀλλάξει τὸὄνομα, ἀλλὰ οὔτε νὰ προσθέσει ἄλλο εἰς τὸἀρχικῶς δοθὲν ἡ, σὲ περίπτωση δύο ὀνομάτων, νὰἀφαιρέσει τὸἕνα. Σὲὁριακὲς περιπτώσεις, ἰδίως ὅταν οἱ γονεῖς ἀσκοῦν ἀφόρητη πίεση ἐπὶ τοῦἘφημερίου γιὰ μεταβολὴ τοῦ δοθέντος κατὰ τὴν ὀνοματοδοσία ὀνόματος, ὁἘφημέριος ὀφείλει νὰ ζητήσει ὑπεύθυνη δήλωση, ξεχωριστὴἀπὸ τὸν κάθε γονέα, μὲ θεωρημένο τὸ γνήσιό της ὑπογραφῆς, ὅπου ὑπευθύνως θὰ δηλοὶ ξεχωριστὰὁ κάθε γονεὺς ὅτι ἐπιθυμεῖ τὸ παιδί του νὰ βαπτιστεῖ κατὰ τὸὈρθόδοξο δόγμα καὶ νὰ λάβει συγκεκριμένο ὄνομα, διαφορετικὸἀπὸ τὸἀναγραφόμενο εἰς τὴν πράξη ὀνοματοδοσίας. Τὶς Ὑπεύθυνες αὐτὲς Δηλώσεις ὁἘφημέριος ἀρχειοθετεῖ καταλλήλως. Ἐπίσης, προειδοποιεῖ τοὺς γονεῖς, πρὶν τὴν τέλεση τοῦ Μυστηρίου τοῦ Βαπτίσματος ὅτι, ἐφ’ ὅσον ἡ Δήλωση Βαπτίσεως ἀναγράφει ἄλλο ὄνομα, ἄσχετο αὐτοῦ της ὀνοματοδοσίας, τὸἁρμόδιο Ληξιαρχεῖο θὰ τοὺς παραπέμψει εἰς τὸἁρμόδιο Πρωτοδικεῖο πρὸς ἔκδοση δικαστικῆς ἀποφάσεως, ἡὁποία θὰ διευκρινίζει ποιὸἀπὸ τὰ δύο ὀνόματα ἰσχύει.

11. Ἔχει ἀναφερθεῖ εἰς τὴν Ἱερὰ Μητρόπολιν ὅτι, σπανιώτατα βεβαίως, ἰδίως γιὰ συναισθηματικοὺς λόγους, ὑπὸ τὴν πίεση τῆς παρουσίας κάποιου παπποῦἡ γιαγιᾶς, οἱ γονεῖς του πρὸς βάπτιση τέκνου ζητοῦν ἀπὸ τὸν Ἐφημέριο νὰ γράψει μὲν εἰς τὸ Βιβλίο Βαπτίσεων καὶ εἰς τὴν Δήλωση Βαπτίσεως ἕνα ὄνομα, νὰἐκφωνήσει δὲ τόσο εἰς τὴν κατήχηση, ὅσο καὶ εἰς τὴν τριπλῆ κατάδυση τὸὄνομα αὐτὸ καὶ τὸὄνομα τοῦ παρευρισκομένου παπποῦἡ γιαγιᾶς «γιὰ νὰ τὸἀκούσει» καὶ μόνον. Ἡ τοιαύτη πρακτικὴἀπαγορεύεται καὶὁἘφημέριος ἔχει ποινικὲς εὐθύνες. Ἐπειδὴ δὲ σήμερα εἶναι κοινὸς τόπος εἰς τὰ Μυστήρια ἡ παρουσία φωτογράφου μὲ κάμερα, εἶναι εὔκολη ἡἀπόδειξη τῆς τοιαύτης ἐνεργείας, μὲ δυσάρεστες συνέπειες γιὰ τὸν Ἐφημέριο. Συνεπεία τῶν ἀνωτέρω, ἐφιστᾶται ἡ προσοχὴ τῶν Ἐφημερίων εἰς τὸνὰἐκφωνοῦν ἀποκλειστικῶς καὶ μόνον τὸὄνομα, τὸὅποιο καταχωρεῖται εἰς τὴν Δήλωση Βαπτίσεως καὶ τὸ Βιβλίο Βαπτίσεων τοῦἹεροῦ Ναοῦ.

Εἰδικῶς, ἐπειδὴ κατὰ τὴν στιγμὴ τῆς Βαπτίσεως πολλοὶἐρωτοῦν τὸν Ἐφημέριο περὶ τῶν κωλυμάτων γάμου ἐκ «πνευματικῆς συγγενείας», ἰδίως κατὰ πόσον τέκνα βαπτισμένα ἀπὸ τὸν ἴδιο ἀνάδοχο δύνανται εἰς τὸ μέλλον νὰ συνάψουν μεταξύ τους γάμο, τονίζουμε τὸ γεγονὸς ὅτι ἐκ τοῦ Κανόνος ΝΓ τ?ς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου κώλυμα συνάψεως γάμου ἐκ «πνευματικῆς συγγενείας» ὑφίσταται μόνον μεταξύ του ἀναδόχου καὶ τῆς ἀναδεκτῆς του ἡ τῆς μητέρας της, η, ἀναλόγως, τῆς ἀναδόχου καὶ τοῦἀναδεκτοῦ της ἡ τοῦ πατέρα του. Συνεπῶς, τέκνα βαπτισμένα ἀπὸ τὸν ἴδιο ἀνάδοχο δύνανται ἀκωλύτως νὰ συνάψουν μεταξύ τους γάμο.

Τὰ προαναφερθέντα ἐντέλλεσθε νὰ τηρεῖτε ἐπακριβῶς καὶ νὰ προλαμβάνετε τυχὸν δυσάρεστες καταστάσεις ἡ παρεξηγήσεις, ὅπως ἀπαιτεῖἡ ποιμαντική σας μέριμνα, πρὶν ἀπὸ τὴν τέλεση τοῦ Μυστηρίου τοῦ Βαπτίσματος καὶ μάλιστα τὴν στιγμή, ποὺ οἱ γονεῖς σᾶς ἐπισκέπτονται στὸ Γραφεῖο τοῦ Ναοῦ διὰ νὰ προγραμματίσουν τὰ τῆς βαπτίσεως, ὄχι τὴν τελευταία ὥρα πρὸς τῆς Ἱερᾶς Κολυμβήθρας.

Τέλος, σὲ περιπτώσεις ποὺ δὲν γνωρίζετε, παρακαλῶ νὰ μὴν αὐτοσχεδιάζετε σύμφωνα μὲ τὶς γνώσεις ποὺἔχετε, ἀλλὰ νὰἀπευθύνεσθε στὴν Ἱερὰ Μητρόπολη πρὸς ἔγκαιρη καὶἔγκυρη ἐπίλυσιν τῶν.

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ

† Ὁ Κηφισίας, Ἁμαρουσίου & Ὠρωποῦ ΚΥΡΙΛΛΟΣ


Εκτύπωση   Email