Ἡ ἁγία αὐτή ἡμέρα εἶναι ξεχωριστή, διότι παρά τό κατανυκτικό κλίμα τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἑορτάζει λαμπρά ἡ Ὀρθοδοξία μας, ἡ ἀληθινή Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Ποιοῦμε ἀνάμνηση τοῦ κορυφαίου γεγονότος τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας ἱστορίας, τῆς ἀναστηλώσεως τῶν ἱερῶν εἰκόνων, τό ὁποῖο ἐπισυνέβη τό 843 μ.Χ. στό Βυζάντιο, χάρις στήν ἀποφασιστική συμβολή τῆς βασιλίσσης καί μετέπειτα ἁγίας Θεοδώρας, συζύγου τοῦ αὐτοκράτορα Θεοφίλου (840 - 843 μ.Χ.) Ἀναφερόμαστε στή μεγάλη εἰκονομαχική ἔριδα, ἡ ὁποία συντάραξε κυριολεκτικά τήν Ἐκκλησία μας γιά περισσότερα ἀπό ἑκατό χρόνια. Τό 726 μ.Χ. ὁ αὐτοκράτωρ Λέων ὁ Γ' ὁ Ἴσαυρος (717 - 741 μ.Χ.) ἀποφάσισε νά ἐπιφέρει στό κράτος ριζικές μεταρρυθμίσεις. Μία ἀπό αὐτές ἦταν ἡ ἀπαγόρευση προσκύνησης τῶν ἱερῶν εἰκόνων, ἐπειδή, παίρνοντας ἀφορμή ἀπό ὁρισμένα ἀκραῖα φαινόμενα εἰκονολατρίας, πίστευε πώς ἡ χριστιανική πίστη παρέκλινε στήν εἰδωλολατρία. Στήν οὐσία ὅμως ἐξέφραζε δικές του ἀνεικονικές ἀπόψεις, οἱ ὁποῖες ἦταν βαθύτατα ἐπηρεασμένες ἀπό τήν ἀνεικονική ἰουδαϊκή καί ἰσλαμική πίστη. Ἡ ἀναταραχή ἦταν ἀφάνταστη. Ἡ αὐτοκρατορία χωρίστηκε σέ δύο φοβερά ἀντιμαχόμενες ὁμάδες, τούς εἰκονομάχους καί τούς εἰκονολάτρες. Οἱ διώξεις φοβερές. Μεγάλες πατερικές μορφές ἀνάλαβαν νά ὑπερασπίσουν τήν ὀρθόδοξη πίστη. Στά 787 μ.Χ. συγκλήθηκε ἡ Ζ' Οἰκουμενική Σύνοδος, ἡ ὁποία διατύπωσε μέ ἀκρίβεια τήν ὀφειλόμενη τιμή στίς ἱερές εἰκόνες. Σέ αὐτή ἐπίσης διευκρινίστηκαν καί ἄλλα δυσνόητα σημεῖα τῆς χριστιανικῆς πίστεως, ἔτσι ὥστε νά ἔχουμε πλήρη ἀποκρυστάλλωση τοῦ ὀρθοδόξου δόγματος καί νά ὁμιλοῦμε γιά θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας μας.
Ἡ εἰκόνα στήν Ὀρθοδοξία μας δέν ἀποτελεῖ ἀντικείμενο λατρείας, ἀλλά λειτουργεῖ ἀποκλειστικά ὡς μέσον τιμῆς τοῦ εἰκονιζόμενου προσώπου. Ἀκόμα καί ὁ Χριστός μπορεῖ νά εἰκονισθεῖ, διότι ἔγινε ἄνθρωπος. Μάλιστα ὅποιος ἀρνεῖται τόν εἰκονισμό τοῦ Χριστοῦ ἀρνεῖται οὐσιαστικά τήν ἀνθρώπινη φύση Του! Οἱ μεγάλοι Πατέρες καί διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας μας, πού ἀναδείχθηκαν μέσα ἀπό τή λαίλαπα τῆς εἰκονομαχίας, διατύπωσαν τό ὀρθόδοξο δόγμα μέ προσοχή καί εὐλάβεια. Ἡ προσκύνηση τῆς ἱερῆς εἰκόνας τοῦ Χριστοῦ καί τῶν ἄλλων ἱερῶν προσώπων τοῦ Χριστιανισμοῦ δέν εἶναι εἰδωλολατρία, ὅπως κατηγοροῦνταν ἀπό τούς εἰκονομάχους, διότι ἡ τιμή δέν ἀπευθύνεται στήν ὕλη, ἀλλά στό εἰκονιζόμενο πρόσωπο, καθότι «ἡ τῆς εἰκόνος τιμή ἐπί τό πρωτότυπον διαβαίνει» (Μ.Βασίλειος P . G . 32,149) καί «Προσκυνοῦμεν δέ ταῖς εἰκόσιν οὐ τή ὕλη προσφέροντες τήν προσκύνησιν, ἀλλά δί΄αὐτῶν τοῖς ἐν αὐταῖς εἰκονιζομένοις» (Ι. Δαμασκ. P . G .94 1356). Ἡ εὐλογία καί ἡ χάρη πού λαμβάνει ὁ πιστός ἀπό τήν προσκύνηση τῶν ἱερῶν εἰκόνων δίνεται ἀπό τό ζωντανό ἱερό πρόσωπο καί ὄχι ἀπό τήν ὕλη τῆς εἰκόνας.Ἡ εἰκόνα ἔχει τεράστια ποιμαντική χρησιμότητα. Μία εἰκόνα, σύμφωνα μέ γλωσσική ἔκφραση, ἀξίζει περισσότερο ἀπό χίλιες λέξεις. Αὐτό σημαίνει ὅτι μέσω τῆς ἐκκλησιαστικῆς εἰκονογραφίας οἱ πιστοί βοηθοῦνται νά ἀναχθοῦν στίς ὑψηλές πνευματικές θεωρίες καί στό θεῖον. Βεβαίως ἡ ἠρεμία δέν ἀποκαταστάθηκε, διότι ἐξακολουθοῦσαν νά βασιλεύουν εἰκονομάχοι αὐτοκράτορες. Στά 843 ἡ εὐσεβής αὐτοκράτειρα Θεοδώρα, ἐπίτροπος τοῦ ἀνήλικου γιοῦ τῆς Μιχαήλ τοῦ Γ΄, ἔθεσε τέρμα στήν εἰκονομαχική ἔριδα καί συνετέλεσε στό θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας.
Οἱ Πατέρες ὅρισαν νά ἑορτάζεται ὁ θρίαμβος τοῦ ὀρθοδόξου δόγματος τήν πρώτη Κυριακή τῶν Νηστειῶν γιά νά δείξει στούς πιστούς πώς ὁ πνευματικός μας ἀγώνας θά πρέπει νά συνδυάζεται μέ τήν ὀρθή πίστη γιά νά εἶναι πραγματικά ἀποτελεσματικός. Νηστεία καί ἀσκητική ζωή ἔχουν καί ἄλλες αἱρέσεις ἤ θρησκεῖες, καί μάλιστα μέ πολύ αὐστηρότερους κανόνες ἄσκησης. Ὅμως αὐτό δέ σημαίνει ὅτι μποροῦν αὐτοί οἱ ἄνθρωποι νά σωθοῦν καί νά ἑνωθοῦν μέ τό Θεό. Ἡ σωτηρία εἶναι συνώνυμη μέ τήν ἀλήθεια, ἀντίθετα ἡ πλάνη καί τό ψεῦδος ὁδηγοῦν σέ ἀδιέξοδα καί ἐν τέλει στήν ἀπώλεια.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος β'.
Τήν ἄχραντον εἰκόνα σου προσκυνοῦμεν ἀγαθέ, Αἰτούμενοι συγχώρεσιν τῶν πταισμάτων ἠμῶν βουλήσει γάρ ηὐδόκησας ἀνελθεῖν ἐν τῷ Σταυρῶ ἴνα ρύση οὖς ἔπλασες ἐκ τῆς δουλείας τοῦ ἐχθροῦ ὅθεν εὐχαρίστως βοῶμεν χαρᾶς ἐπλήρωσας τά πάντα ὁ σωτήρ ἠμῶν ὁ παραγενόμενος εἰς τό σῶσαι τόν κόσμον.
