Ἁγίου Ἰωάννoυ Χρυσοστόμου
Σᾶς θερμοπαρακαλῶ καὶ σᾶς ἱκετεύω νὰ φροντίζετε πολὺ γιὰ τὰ παιδιά σας καὶ νὰ ἐπιδιώκετε τὴ σωτηρία τῆς ψυχῆς τους.
Ν' ἀκολουθεῖτε τὸ παράδειγμα τοῦ Ἰώβ, πού, ἐπειδὴ φοβόταν μήπως ἁμαρτήσουν τὰ παιδιά του καὶ μὲ τὸ λογισμὸ τοὺς ἀκόμα, πρόσφερε θυσίες καὶ προνοοῦσε πολὺ γι' αὐτά. Ν' ἀκολουθεῖτε τὸ παράδειγμα τοῦ Δαβίδ, πού, ὅταν πέθαινε, κάλεσε κοντὰ τοῦ τὸ γιό του, τὸ βασιλιᾶ Σολομώντα, καί, ἀντὶ νὰ τοῦ ἀφήσει πλούτη, τὸν συμβούλεψε: «Παιδί μου, ἂν θελήσεις νὰ ζήσεις μὲ εὐσέβεια, ποτὲ δὲν θὰ πάθεις κακό, ὅλα θὰ σοὺ ἔρχονται εὐνοϊκὰ καὶ ἡ ζωή σου θὰ κυλήσει μὲ ἀσφάλεια. Ἂν ὅμως στερηθεῖς τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ, σὲ τίποτα δὲν θὰ σὲ ὠφελήσει τὸ βασιλικὸ ἀξίωμα. Γιατί ἂν δὲν ἔχεις εὐσέβεια, καὶ τὰ ἀγαθά σου θὰ χάσεις καὶ ντροπὲς θὰ περάσεις.Ἡ εὐσέβεια θὰ σὲ βοηθήσει ν' ἀποκτήσεις καὶ ὅσα σου λείπουν» (πρβλ. Γ' Βάσ. 2:1-4).
Πρέπει, λοιπόν, οἱ γονεῖς νὰ φροντίζουν πὼς τὰ παιδιὰ τοὺς θ' ἀποκτήσουν ὄχι χρήματα, ἀλλὰ εὐσέβεια καὶ πλοῦτο ψυχῆς. Πρέπει νὰ τὰ διαπαιδαγωγοῦν ἔτσι, πού νά μὴν ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ πολλά, νὰ μὴν παραδίνονται στὶς ἐπιθυμίες τῆς σύγχρονης ἐποχῆς. Πρέπει ἀκόμα νὰ ἐξετάζουν προσεκτικὰ πότε τὰ παιδιὰ τους βγαίνουν ἀπὸ τὸ σπίτι καὶ πότε ἐπιστρέφουν, ποὺ πηγαίνουν καὶ μὲ ποιοὺς κάνουν παρέα. Ἂν παραμελοῦν τὰ καθήκοντά τους αὐτά, θὰ δώσουν λόγο στὸ Θεό. Ἂν μᾶς ζητοῦνται εὐθύνες γιὰ τὸ πόσο φροντίσαμε τοὺς ἄλλους -γιατί λέει ἡ Γραφή, ὅτι «δὲν πρέπει κανεὶς νὰ ἐπιδιώκει ὅ,τι βολεύει τὸν ἴδιο, ἀλλὰ ὅ,τι βοηθάει τὸν ἄλλο» (Ἃ' Κόρ. 10:24)-, πολὺ περισσότερο θα μᾶς ζητηθοῦν εὐθύνες γιὰ τὸ πόσο φροντίσαμε τὰ ἴδια τὰ παιδιά μας.
Ἐσύ, ὅμως, κάνεις ὅ,τι μπορεῖς γιὰ ν' ἀποκτήσει τὸ παιδί σου ὡραῖο ἄλογο, ἄνετο σπίτι, καλὸ χωράφι ἢ ἀμπέλι, μακροζωία καὶ πολλὰ ἄλλα ἀγαθὰ τῆς γής. Το ἂν θὰ εἶναι ἐνάρετο, συνετὸ καὶ καλόγνωμο, τὸ σκέφτεσαι καθόλου; Γιατί ὅσα κι ἂν εἶναι τὰ ἀγαθά του, ὅσο μεγάλη κι ἂν εἶναι ἡ περιουσία του, θὰ χαθεῖ μαζὶ μ' αὐτό, ἂν δὲν εἶναι ἐνάρετο καὶ συνετό. Ἀπεναντίας, ἂν στὴν ψυχὴ τοῦ ὑπάρχει γενναιοφροσύνη καὶ ἀρετή, εὔκολα θ' ἀποκτήσει τὰ πάντα, ἀκόμα κι ἂν τὸ σπίτι τοῦ εἶναι ὁλότελα ἄδειο.
Ὅταν ἐσύ, ὁ γονιός, δὲν συμβουλέψεις τὸ παιδί σου καὶ δὲν τὸ καθοδηγήσεις σωστά, εἶναι φυσικὸ νὰ παρασυρθεῖ ἀπὸ φαύλους ἀνθρώπους καὶ νὰ φτάσει ὡς τὸ ἔγκλημα. Τότε, βέβαια, θὰ καταδικαστεῖ ἀπὸ τὴν πολιτεία καὶ θὰ ντροπιάσει τόσο τοὺς γονεῖς τοῦ ὅσο καὶ τὸν ἑαυτό του. Καὶ μαζὶ μὲ τὸ δυστύχημα τῆς καταδίκης του παιδιοῦ, δαχτυλοδείχνουν τὸν πατέρα, ποὺ δὲν τολμάει νὰ βγεῖ ἀπὸ τὸ σπίτι του, καὶ λένε: "Νὰ τί ἔπαθε μὲ τὸ νὰ μὴ συμμορφώνει τὸ παιδί του". Μὲ τί μάτια θὰ κοιτᾶς τότε τὸν κόσμο, ποὺ θὰ σὲ ἐλέγχει, γιατί δὲν παιδαγώγησες στὸν κατάλληλο καιρὸ τὸ παιδί σου, κι ἔτσι ἔφτασε στὸ ἔγκλημα καὶ στὴ φυλακή; Τολμᾶς νὰ λέγεσαι πιὰ πατέρας, ἀφοῦ δὲν ἔκανες τὸ καθῆκον σου; Δὲν κρύβεσαι; Δὲν εὔχεσαι ν' ἀνοίξει ἡ γῆ καὶ νὰ σὲ καταπιεῖ; Πές μου, λοιπόν, τολμᾶς νὰ λέγεσαι πατέρας, ἀφοῦ ἀδιαφόρησες γιὰ τὸ παιδί σου καὶ τὸ ἄφησες νὰ καταστραφεῖ;
Ἂν ἔβλεπες ἕναν ἄνθρωπο νὰ χτυπάει τὸ παιδί σου, θὰ σοῦ κακοφαινόταν, θὰ θύμωνες καὶ θὰ ὁρμοῦσες ἐναντίον τοῦ σὰν θηρίο. Καὶ ὅμως, βλέπεις τὸ διάβολο κάθε μέρα νὰ τὸ χτυπάει, νὰ τὸ παρασύρει στὴν ἁμαρτία, κι ἐσὺ κοιμᾶσαι. Δὲν στενοχωριέσαι, δὲν ἀγανακτεῖς, δὲν φροντίζεις νὰ σώσεις τὸ σπλάχνο σου ἀπ' αὐτὸ τὸ θηρίο. Ε, τότε ποιὰ εὐσπλαχνία περιμένεις ἀπὸ τὸ Θεό;
Τί θὰ ἀπαντήσεις στὸ Θεό, ὅταν θὰ σὲ ἐλέγχει, γιατί ἀμέλησες νὰ διαπαιδαγωγήσεις σωστὰ τὸ παιδί σου ἀφότου γεννήθηκε; Θὰ σὲ ρωτήσει ὁ Κύριος: "Δέν σέ ὅρισα προστάτη καὶ δάσκαλό του; Δεν σοῦ παρήγγειλα νὰ τὸ καθοδηγήσεις στὸν σωστὸ δρόμο;". Τί θὰ μπορέσεις τότε νὰ πεῖς; Πῶς εἶναι παιδὶ δύσκολο καὶ δὲν σηκώνει κουβέντα; Αὐτὰ ὅλα ἔπρεπε νὰ τὰ δεῖς ἀπὸ τὴν ἀρχή, τότε ποὺ ἦταν μικρὸ καὶ μποροῦσες νὰ τὸ διαπλάσεις ὅπως ἤθελες. Τότε θὰ τὸ συνήθιζες στὸ καλό, ξεριζώνοντας ἀπὸ τὴν ψυχὴ τοῦ τ' ἀγκάθια, πού, λόγω τῆς τρυφερῆς ἡλικίας του, ἔβγαιναν εὐκολότερα. Αν δὲν τὸ παραμελοῦσες τότε, δὲν θὰ μεγάλωναν τὰ πάθη του καὶ δὲν θὰ σὲ δυσκόλευαν σήμερα στὴν καταπολέμησή τους.
Ἂς μὴν ἀμελοῦμε, λοιπόν, νὰ δίνουμε στὰ παιδιὰ μας χριστιανικὴ ἀνατροφή, μὲ τὴ βεβαιότητα πώς, ὅταν θὰ ἔχουν εὐσέβεια καὶ φιλοθεΐα, θὰ ξεχωρίσουν καὶ στὴν παροῦσα ζωή. Γιατί ὅλοι σέβονται καὶ ἐκτιμοῦν τὸν ἐνάρετο καὶ καλοσυνάτο ἄνθρωπο, ἔστω κι ἂν εἶναι ὁ πιὸ φτωχός• ἀπεναντίας, σιχαίνονται καὶ μισοῦν τὸν κακό, ἔστω κι ἂν εἶναι ὁ πιὸ πλούσιος.
Ἂν τὰ παιδιὰ ἀνατραφοῦν μὲ καλὲς συνήθειες, δύσκολα ἀλλάζουν συμπεριφορὰ ὅταν μεγαλώσουν. Γιατί ἡ παιδικὴ ψυχὴ εἶναι σὰν τὸ κάτασπρο, τὸ ὁλοκάθαρο πανί, πού, ἂν τὸ βάψουμε μὲ κάποιο χρῶμα, βάφεται τόσο καλά, ὥστε, ὅσες φορὲς κι ἂν θελήσουμε νὰ τὸ ξαναβάψουμε, πάντα φαίνεται ἡ ἀρχικὴ βαφή. Ἔτσι, λοιπόν, εἶναι καὶ τὰ μικρὰ παιδιά. Ὅταν συνηθίσουν στὸ καλό, δύσκολα ἀλλάζουν.
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀναφέρει μία παροιμία, ποὺ τὴν ἔχει δανειστεῖ ἀπὸ τὸν ποιητὴ Μένανδρο: «Φθείρουσιν ἤθη χρηστὰ ὁμιλίαι κακαί». Δηλαδή: Οἱ κακὲς συναναστροφὲς χαλᾶνε τὸν καλὸ χαρακτήρα (Ἃ' Κόρ. 15:33). Ἂς μὴν ἀποροῦμε, πῶς μερικοὶ γίνονται κλέφτες ἢ ἀκόλαστοι ἢ βλάσφημοι. Τα παιδιὰ ἀπὸ μικρὰ στεροῦνται τὴ χριστιανικὴ ἀγωγή, συνηθίζουν στὸ κακόκαι μὲ τὴν πρώτη ἀφορμὴ ξεστρατίζουν. Γι' αὐτὸ ὁ ἀπόστολος συμβουλεύει: «Παιδιά, νὰ ὑπακοῦτε στοὺς γονεῖς σας, σύμφωνα μὲ τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου• αὐτὸ ἄλλωστε εἶναι τὸ σωστό. Τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴ μητέρα σου (αὐτὴ εἶναι ἡ μόνη ἐντολὴ ποὺ περιέχει ὑπόσχεση), γιὰ νὰ εὐτυχήσεις καὶ νὰ ζήσεις πολλὰ χρόνια πάνω στὴ γῆ. Μὲ ἀρετή, λοιπόν, νὰ πλουτίζετε τὰ παιδιά σας καὶ ὄχι μὲ ἀγαθὰ πρόσκαιρα.Εἶναι ἀπερισκεψία, ὅσο ζεῖτε, νὰ μὴν τοὺς δίνετε ἐξουσία στὴν περιουσία σας, καί, ὅταν πεθάνετε, νὰ μποροῦν μὲ κάθε εὐκολία νὰ σπαταλοῦν τὴν κληρονομιὰ ποὺ τοὺς ἀφήνετε, ἂν μάλιστα εἶναι νέοι. Αν τοὺς παραχωρήσετε τὴν περιουσία σᾶς ὅσο ζεῖτε, θὰ μπορεῖτε νὰ ἐπεμβαίνετε, ὅταν χρειάζεται, καὶ ἀποφεύγονται ἔτσι λάθη. Παίρνοντας, ὅμως, ἀπροετοίμαστα τὴ διαχείριση τῆς κληρονομιᾶς, καθὼς μάλιστα θὰ ἔχουν καὶ τὰ προβλήματα τῆς ὀρφάνιας, εὔκολα θὰ παρασυρθοῦν στὴ διαφθορά• καὶ θὰ φταῖτε ἐσεῖς γι' αὐτό.
Οἱ γονεῖς ποὺ παραμελοῦν τὴν καλὴ ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν τους, εἶναι χειρότεροι κι ἀπὸ τοὺς παιδοκτόνους• γιατί οἱ πρῶτοι θανατώνουν τὴν ἀθάνατη ψυχή, ἐνῶ οἱ δεύτεροι μόνο τὸ θνητὸ σῶμα.
Γι' αὐτό, ὅπως τ' ἄλογα, ποὺ τρέχουν ἀσυλλόγιστα πρὸς τὸν γκρεμό, τὰ συγκρατοῦμε μὲ τὸ χαλινάρι ἢ καὶ τὰ τιμωροῦμε χτυπώντας τὰ -καὶ ἡ τιμωρία αὐτὴ εἶναι γιὰ τὴ σωτηρία τους-, ἔτσι καὶ τὰ παιδιὰ πρέπει νὰ τὰ χαλιναγωγοῦμε, νὰ τὰ συγκρατοῦμε ἀπὸ τὸ κακὸ καὶ νὰ τὰ τιμωροῦμε γιὰ τὰ σφάλματά τους. Γιατί, ἂν δὲν τὰ τιμωρήσουμε ἐμεῖς, τὰ περιμένουν ἄλλες τιμωρίες, τιμωρίες αἰώνιες, ὅπως κι ἐμᾶς.
Γονιὸς δὲν εἶναι ἐκεῖνος ποὺ ἁπλὰ γέννησε ἕνα παιδί, μὰ ἐκεῖνος ποὺ καὶ μετὰ τὴ γέννησή του τὸ ἀγαπάει. Κι ἂν ἡ ἀγάπη εἶναι ἀναγκαία ἐκεῖ ὅπου ὑπάρχει ἀπὸ τὴ φύση, πολὺ περισσότερο χρειάζεται ἐκεῖ ὅπου ὑπάρχει χάρη Θεοῦ. Ἂν δηλαδὴ πρέπει ν' ἀγαπάει κανεὶς τὰ φυσικά του παιδιὰ γιὰ νὰ λέγεται σωστὸς γονιός, πόσο μᾶλλον τὰ χαρισματικὰ παιδιά, τὰ πνευματικά, τὰ βαπτισμένα, φροντίζοντας νὰ μὴν κολαστοῦν.
Ἀλλὰ κι ἐσύ, παιδί μου, νὰ ὑπακοῦς τοὺς γονεῖς ποὺ σὲ γέννησαν. Γιὰ ὅσα σου πρόσφεραν, τίποτα δὲν μπορεῖς νὰ τοὺς ἀνταποδώσεις, οὔτε νὰ τοὺς γεννήσεις οὔτε νὰ μοχθήσεις γι' αὐτούς, ὅσο ἐκεῖνοι γιὰ σένα. Καὶ ὅταν ὁ πατέρας σου μαλώνει κάποιο ἀπὸ τ' ἀδέλφια σου, πρέπει νὰ συμμερίζεσαι τὸ γονιό σου. Γιατί ἂν παίρνεις τὸ μέρος τοῦ ἀδελφοῦ σου, μολονότι ἔσφαλε, θὰ γίνει χειρότερος. Ἔτσι βάζεις σὲ κίνδυνο καὶ τὴν ψυχική σου σωτηρία, ἀφού οποιος δὲν ἀφήνει νὰ γιατρευτεῖ μία πληγή, ἔχει μεγαλύτερη εὐθύνη ἀπὸ κεῖνον ποὺ τὴν προκάλεσε, γι' αὐτὸ καὶ τιμωρεῖται. Ἕνας τραυματισμός, βλέπεις, ἴσως νὰ μὴν εἶναι ἄμεσα θανατηφόρος, ἐνῶ ἡ παρεμπόδιση τῆς θεραπείας μπορεῖ νὰ προκαλέσει τὸ θάνατο.
Μὴν καυχιέσαι, παιδί μου, γιατί ἔχεις ἴσως ἐνάρετο καὶ καλὸ πατέρα. Τοῦ γονιοῦ σου ἡ καλοσύνη θὰ καταδικάσει ἐσένα, ἂν ἀποδειχθεῖς ἀνάξιος ἀπόγονός του. Μεγάλο πράγμα εἶναι τὸ νὰ στηρίζεις τὴ ζωή σου, ἀλλὰ καὶ τὴ σωτηρία σου, στὸν ἀγώνα τὸ δικό σου καὶ ὄχι τῶν ἄλλων. Στὴν παροῦσα ζωὴ λίγοι εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ θὰ μᾶς συμπαρασταθοῦν, καὶ στὴ μέλλουσα κανένας. Οἱ τιμὲς καὶ οἱ ἔπαινοι, ποὺ ἀπολαμβάνουν οἱ γονεῖς μας, εἶναι καὶ δικοὶ μας μόνο ὅταν τοὺς μιμούμαστε• ἀλλιῶς, ὄχι μόνο σὲ τίποτα δὲν μᾶς ὠφελοῦν, ἀλλὰ καὶ γίνονται αἰτία αὐστηρότερης τιμωρίας μας.
Ὅπως φέρνετε γιατρό, ὅταν τὸ παιδὶ σᾶς ἀρρωσταίνει σωματικά, ἔτσι νὰ κάνετε καὶ ὅταν ὑποφέρει ψυχικά. Ἡ ψυχὴ εἶναι ἄρρωστη ὅταν ἁμαρτάνει, ὅταν πορνεύει, ὅταν κλέβει, ὅταν κάνει ὅ,τι ὁ Θεὸς ἀπαγορεύει.
Ἀλλὰ καὶ ἡ ἀμάθεια, ἡ ἀμορφωσιά, εἶναι ἀρρώστια τῆς ψυχῆς, καὶ μάλιστα μεγάλη, γιατί ἐξαιτίας τῆς συμβαίνουν τόσα καὶ τόσα δεινά. Θὰ πρέπει, λοιπόν, καὶ νὰ τὰ μορφώνουμε τὰ παιδιά μας, γιατί ετσι θὰ μπορέσουν νὰ γνωρίσουν καλύτερα τὸ Θεό. Χωρὶς μάθηση θὰ εἶναι σὰν τὰ ζῶα, ποὺ στεροῦνται τὴ λογική. Ὁ λογικὸς ἄνθρωπος πρέπει νὰ εἶναι καὶ σοφός, ὅπως τὸν δημιούργησε ἐξαρχῆς ὁ Θεός. Χωρὶς τὴ σοφία ὁ ἄνθρωπος εἶναι πολύτιμο πετράδι χωμένο μέσα στὴ λάσπη, εἶναι καράβι δίχως τιμόνι καὶ δίχως πλήρωμα, ποὺ προχωράει στὸ πέλαγος τῆς ζωῆς ἀκυβέρνητο, στὰ τυφλά. Γι' αὐτὸ κι ἕνας σοφὸς ἔλεγε: «Ὁ ἀγράμματος κοιτάζει, μὰ δὲν βλέπει». Τοῦ φαίνεται πὼς βλέπει, μὰ εἶναι τυφλός, γιατί δὲν ἔχει γνώση, προπαντὸς τὴ γνώση τῶν ἀληθειῶν καὶ τῶν δογμάτων τῆς πίστεως -τί εἶναι ψυχή, τί οὐρανός, τί τρισυπόστατος Θεός, τί ἀνάσταση, τί βάπτισμα, τί ἄγγελοι, τί Θεία Λειτουργία, τί Ἱερωσύνη κ.λπ.
(Πηγή: Ἀποσπάσματα ἀπὸ τὸ βιβλίο «Θέματα ζωῆς». Κείμενα τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσόστομου. Ἡ ἐπεξεργασία καὶ μετάφραση τῶν κειμένων καθὼς καὶ ἡ ἔκδοση τῶν βιβλίων ἔχουν γίνει ἀπὸ τοὺς πατέρες τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Παρακλήτου Ὠρωποῦ, Τόμος Ἅ', σέλ. 144-152, 154-155)
