« Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα,
ὀρθρίζει γάρ τό πνεῦμα μου, πρός Ναόν τόν ἅγιόν σου,
ναόν φέρον τοῦ σώματος ὅλον ἐσπιλωμένον∙
ἀλλ’ὡς οἰκτίρμων κάθαρον, εὐσπλάχνῳ σου ἐλέει.»
Τριώδιο ὀνομάζεται τὸ Λειτουργικὸ Βιβλίο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τὸ ὁποῖο περιέχει τοὺς Ὕμνους δέκα Κυριακῶν πρὶν ἀπὸ τὸ Πάσχα, δηλαδὴ ἀπὸ τὴν Κυριακή τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ Φαρισαίου μέχρι καὶ τὸν Ἑσπερινό τοῦ Μεγάλου Σαββάτου. Ὀνομάζεται ἔτσι, διότι οἱ περισσότεροι Κανόνες τοῦ Ὄρθρου περιέχουν τρεῖς Ὠδὲς.
Ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου διαιρεῖται σὲ τρεῖς μικρότερες:
1) Κυριακὴ Τελώνου καὶ Φαρισαίου μέχρι Κυριακή τῆς Τυροφάγου.
2 ) Καθαρὰ Δευτέρα μέχρι τὸ Σάββατο Τοῦ Λαζάρου (Μεγάλη Τεσσαρακοστή).
3 ) Κυριακὴ τῶν Βαΐων τὸ βράδυ μέχρι τὸ Μεγάλο Σάββατο πρὶν τὴν Ἀνάσταση (Μεγάλη Ἑβδομάδα)
Τὶς τρεῖς πρῶτες ἑβδομάδες του, οἱ πιστοὶ ἑτοιμάζονται γιὰ τὴ μεγάλη νηστεία τῆς Σαρακοστῆς. Κάθε Κυριακὴ αὐτῶν τῶν ἑβδομάδων ἔχει τὴ δική της σημειολογία .
Ἡ πρώτη, ἡ Κυριακή τοῦ Τελώνη καὶ Φαρισαίου προτρέπει τοὺς Χριστιανοὺς νὰ εἶναι ταπεινοὶ ὅπως ὁ Τελώνης καὶ ὄχι ὑπερήφανοι ὅπως ὁ Φαρισαῖος. Ἡ Ἐκκλησία μας ψάλλει:
«Φαρισαίου φύγωμεν ὑφηγορίαν
καί Τελώνου μάθωμεν τό ταπεινόν ἐν στεναγμοῖς,
πρός τόν Σωτῆρα κραυγάζοντες∙
Ἵλαθι μόνε ἡμῖν εὐδιάλλακτε.»
Ἡ δεύτερη, ἡ Κυριακή τοῦ Ἀσώτου διδάσκει τὴν ἀξία τῆς μετάνοιας καὶ τὸ μεγαλεῖο της συγχωρέσεως. Ἡ Ἐκκλησία μᾶς καλεῖ νά ψάλλωμε πρός τόν Οὐράνιο Πατέρα:
«Τῆς πατρώας δόξης σου, ἀποσκιρτήσας ἀφρόνως,
ἐν κακοῖς ἐσκόρπισα, ὅν μοι παρέδωκας πλοῦτον∙
ὅθεν σοι τήν τοῦ Άσώτου, φωνήν κραυγάζω∙
Ἥμαρτον ἐνώπιόν σου Πάτερ οἰκτήρμον∙
δέξαι με μετανοοῦντα, καί ποίησόν με,
ὡς ἕνα τῶν μισθίων σου.»
Ἡ τρίτη, ἡ Κυριακή τῆς Ἀπόκρεω, ἀναφέρεται στὴ Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου, στὴν κρίση ποὺ θὰ λάβει χώρα τότε, καθὼς καὶ στὴ χριστιανικὴ ἀγάπη. Ὀνομάζεται ἔτσι ἐπειδὴ εἶναι ἡ τελευταία ἡμέρα ποὺ οἱ Χριστιανοὶ ἐπιτρέπεται νὰ φᾶνε κρέας. Ἡ ἑβδομάδα ποὺ ξεκινᾶ ὀνομάζεται καὶ ἑβδομάδα τῆς Τυρινῆς ἢ Τυροφάγου. Ἑβδομάδα ποὺ ἐπιτρέπεται ἡ κατάλυση τυροκομικῶν, αὐγῶν καὶ ψαριῶν. Τήν Κυριακή αὐτή ψάλλωμε:
«Ὅταν ἔλθῃς ὁ Θεός, ἐπί γῆς μετά δόξης,
καί τρέμωσι τά σύμπαντα∙ ποταμός δέ τοῦ πυρός
πρό τοῦ βήματος ἕλκῃ,
καί βίβλοι ἀνοίγωνται, καί τά κρυπτά δημοσιεύονται
τότε ρῦσαί με, ἐκ τοῦ πυρός τοῦ ἀσβέστου
καί ἀξίωσον, ἐκ δεξιῶν σου με στῆναι, Κριτά δικαιότατε.»
Ἡ τέταρτη, ἡ Κυριακή τῆς Τυροφάγου, ἀναφέρεται στὴν ἐξορία τῶν πρωτόπλαστων λόγῳ τῆς παρακοῆς, ἀπὸ τὸν Παράδεισο. Ἡ Ἐκκλησία μᾶς ὑπενθυμίζει:
« Ἐκάθισεν Ἀδάμ τότε, καί ἔκλαυσε
ἀπέναντι τῆς τρυφῆς τοῦ Παραδείσου,
χερσί τύπτων τάς ὄψεις, καί ἔλεγεν∙
Ἐλεῆμον ἐλέησόν με τον παραπεσόντα……
Παράδεισε πανάρετα, πανάγιε, πανόλβιε,
ὁ δι’ Ἀδάμ πεφυτευμένος καί διά τήν Εὔαν κεκλεισμένος,
ἱκέτευσον Θεόν διά τόν παραπεσόντα.
Ἐλεῆμον, ἐλέησόν με τόν παραπεσόντα.»
Ἀκολουθεῖ ἡ Καθαρὰ Δευτέρα, ὅπου μὲ αὐτὴν ξεκινᾶ ἡ περίοδος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Περίοδος νηστείας, προσευχῆς,ἐγκράτειας, περισυλλογῆς ποὺ μᾶς προετοιμάζει γιὰ τὴ μεγάλη Ἑβδομάδα καὶ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Ὀνομάζεται Τεσσαρακοστὴ γιατί μιμεῖται τὴ σαρανταήμερη νηστεία ποὺ ἔκανε ὁ Χριστός. Ἐπίσης λέγεται Μεγάλη γιὰ νὰ ξεχωρίζει ἀπὸ τὴ νηστεία τῶν Χριστουγέννων. Καθ’ὅλη τήν κατανυκτική περίοδο τοῦ Τριωδίου ἡ Ἐκκλησία μᾶς προσκαλεῖ ν’ἀγωνιστοῦμε πνευματικά καί ὑπόσχεται…..
«Τό στάδιον ταῶν ἀρετῶν ἠνέῳκται∙
οἱ βουλόμενοι ἀθλῆσαι εἰσέλθετε,
ἀναζωσάμενοι τόν καλόν τῆς νηστείας ἀγῶνα∙
οἱ γάρ νομίμως ἀθλοῦντες, δικαίως στεφανοῦνται∙
δικαίως στεφανοῦνται∙
καί ἀναλαβόντες τήν πανοπλίαν τοῦ Σταυροῦ,
τῷ ἐχθρῷ ἀντιμαχησόμεθα∙
ὡς τεῖχος ἄρρηκτον κατέχοντες τήν πίστιν
καί ὡς θώρακα τήν προσευχήν
καί περικεφαλαίαν τήν ἐλεημοσύνην∙
ἀντί μαχαίρας τήν νηστείαν,
ἥτις ἐκτέμνει ἀπό καρδίας πᾶσαν κακίαν.
Ὁ ποιῶν ταῦτα τον ἀληθινόν κομίζεται στέφανον
παρά τοῦ Παμβασιλέως Χριστοῦ, ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως.»
