Κυριακή τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ φαρισαίου

telonoufarisaiouτοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Λουκᾶ Ἀρχιεπισκόπου Συμφερουπόλεως τῆς Κρημαίας.

Πλησιάζει ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή, καιρὸς προσευχὴς καὶ μετανοίας, ἡ πιὸ σημαντικὴ περίοδος ὄλου τοῦ χρόνου, διότι τίποτα δὲν εἶναι πιὸ σημαντικὸ γιὰ τὴν ψυχὴ τοῦ χριστιανοῦ ἀπὸ τὴν μετάνοια καὶ τὴν προσευχή.

Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστὸς ἄρχισε τὸ κήρυγμά του λέγοντας: «Μετανοεῖτε!» Ὑπάρχουν πολλὰ σπουδαία πράγματα ποὺ κάνουν οἱ ἄνθρωποι, μ τίποτα δν εναι τόσο σπουδαο κα τόσο σημαντικό, σο μετάνοια κα προσευχή, διότι στν προσευχ τ πνεμα το νθρώπου κοινωνε μ τ γιο Πνεμα». Ἐκεῖνος ποὺ ἡ προσευχὴ του ἀποκτᾶ βάθος, γι’ αὐτὸ καὶ εἶναι ἀποτελεσματική, γνωρίζει ἀπὸ τὴν πεῖρα του πὼς γίνεται αὐτὴ ἡ κοινωνία. Γνωρίζει ὅτι μέσα ἀπὸ τὴν προσευχή, ὁ Θεὸς κατευθύνει ἄμεσα τὸν ἄνθρωπο καὶ δίνει σωστὴ κατεύθυνση σ’ ὅλη τὴ ζωή του.

Δὲν πάρχει πργμα πιὸ σημαντικὸ π τν προσευχή. Μὰ ἂν ἡ προσευχὴ εἶναι τὸ πιὸ σημαντικὸ ἔργο, τότε εἶναι καὶ τὸ πιὸ δύσκολο, διότι ὅσο πιὸ σημαντικὸ εἶναι τὸ ἔργο, τόσο καὶ πιὸ δύσκολο. Μὲ τὶς δικές μας μόνο δυνάμεις δὲν μποροῦμε νὰ καταλάβουμε ὅλο τὸ βάθος τῆς προσευχῆς καὶ δὲν μποροῦμε νὰ ἀποκτήσουμε προσευχὴ εὐάρεστη στὸν Θεό. Ἐδῶ μας χρειάζεται ἡ παντοδύναμη βοήθεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅπως τὸ λέει ὁ θεῖος Παῦλος στὴν ἐπιστολὴ τοῦ πρὸς τοὺς Ρωμαίους: «Τ Πνεμα συναντιλαμβάνεται τας σθενείαις μν. Τ γρ τί προσευξώμεθα, καθὸ δε, οκ οδαμεν, λλ’ ατ τ Πνεμα περεντυγχάνει πρ μν, στεναγμος λαλήτοις» (Ρωμ. 8, 26). Ὅμως ἐμεῖς ποὺ στεκόμαστε στὸ πιὸ χαμηλὸ σκαλοπάτι τῆς πνευματικῆς τελειότητος, δὲν μποροῦμε οὔτε νὰ ὀνειρευθοῦμε τὴν προσευχὴ ποὺ εἶχαν οἱ Ἅγιοι.

Πρῶτα πρέπει νὰ μάθουμε τὰ πιὸ βασικὰ πράγμα¬τα γιὰ τὸ πὼς πρέπει νὰ εἶναι ἡ προσευχή μας. Στὴν παραβολὴ τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ Φαρισαίου, τὴν ὁποία ἀκούσατε σήμερα, σ’ αὐτὴ τὴν σύντομη ἀλλὰ πολὺ σημαντικὴ καὶ  διδακτικὴ παραβολή, στὴν ὁποίαν ὁ ἴδιος ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός μας φανερώνει, ποιὰ προσευχὴ εἶναι σωστὴ καὶ ποιὰ δὲν εἶναι. Δὲν πρέπει νὰ προσευχόμαστε σὰν τὸν Φαρισαῖο. Διότι πῶς ἦταν ἡ προσευχή του; Ἦταν μία αὐτοεξύμνηση ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, μία προβολὴ τῶν δικῶν του ἠθικῶν κατορθωμάτων. Στὴν προσευχὴ του εὐχαριστοῦσε τὸν Θεὸ γιατί δὲν εἶναι σὰν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους. Τὸν εὐχαριστοῦσε γιὰ τὰ προτερήματα ποὺ ἔβλεπε νὰ ἔχει. Ἐνῷ ὁ ἁμαρτωλὸς τελώνης, περιφρονημένος ἀπ’ ὅλους, ταπεινὰ στε¬κόταν μακριὰ καὶ μὲ βλέμμα χαμηλωμένο ἐπαναλάμβανε: « Θεός, λάσθητί μοι τ μαρτωλ» (Λουκ. 18, 13).

Μ’ αὐτὴ τὴν προσευχή του, πραγματοποίησε τὴν πρώτη ἐντολὴ τῶν μακαρισμῶν: «Μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι» (Ματθ. 5, 3). δειξε πς συνειδητοποιε τν πνευματική του πτώχεια, τν ναξιότητα κα τν μαρτωλότητά του νώπιον το Θεο κα τι μέσα του χει νάγκη ν μετανοήσει. Ὁ Θεὸς τὸν σπλαχνίστηκε, ἐπειδὴ γι’ Αὐτὸν τὸ πιὸ σημαντικὸ εἶναι νὰ συνειδητοποιεῖ ὁ ἄνθρωπος τὴν ἁμαρτωλότητα καὶ τὴν ἀναξιότητά του. « Θες περηφάνοις ντιτάσσεται, ταπεινος δ δίδωσι χάριν» (Α΄ Πέτρ. 5, 5). Ὁ Θεὸς ἔδωσε τὴν χάρη Του σ’ αὐτὸν τὸν ἁμαρτωλὸ καὶ δυστυχισμένο τελώνη, γιατί ταπεινώθηκε ἐνώπιόν του καὶ πῆρε τὴν χάρη ἀ¬πὸ τὸν ὑπερήφανο Φαρισαῖο. Ὁ Θεὸς ἀντιτάσσεται στοὺς ὑπερήφανους, γιατί ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι τὸ βασικὸ γνώρισμα τοῦ διαβόλου. Ὁ Σατανᾶς εἶναι διαποτισμένος μὲ ὑπερηφάνεια καὶ ὅλοι οἱ ὑπερήφανοι εἶναι ὅμοιοι μ’ αὐτόν.

Ὁ προφήτης Ἠσαΐας λέει: «Τάδε λέγει Κύριος: ψιστος, ν ψηλος κατοικν τν αἰῶνα, γιος ν γίοις νομα ατ, Κύριος ψιστος ν γίοις ναπαυόμενος, κα λιγοψύχοις διδοὺς μακροθυμίαν κα διδος ζων τος συντετριμμένοις τ καρδίᾳ» (Ἠσ. 57, 15). Τὴν καρδιὰ τοῦ τελώνου ζωογονοῦσε ἡ θεία χάρη, γιατί ἡ προσευχὴ τοῦ ἦταν ταπεινὴ καὶ γεμάτη μετάνοια, καὶ γι’ αὐτό, βγῆκε ἀπὸ τὸ ναὸ πιὸ δικαιωμένος ἀπὸ τὸν Θεό, παρὰ ὁ Φαρισαῖος.

Ἡ παραβολὴ δὲν λέει ὅτι ὁ Φαρισαῖος κατηγορήθηκε ἀπὸ τὸν Θεό, ἀλλὰ ὅτι βγῆκε ἀπὸ τὸ ναό, λιγότερο δικαιωμένος ἀπὸ τὸν τελώνη. Ὁ Δίκαιος Θεός μᾶς ἀποδίδει γιὰ κάθε καλὴ πράξη, δὲν ἀφήνει τίποτα χωρὶς ἀνταπόδοση. Ἀκόμα καὶ ἐκεῖνες τὶς δίκαιες πράξεις, γιὰ τὶς ὁποῖες καυχόταν ὁ Φαρισαῖος καὶ τὶς πρόβαλε ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ στὴν προσευχή του, τὶς δέχεται ὁ Θεὸς καὶ ἀνταμείβει γι’ αὐτές.

Προσέξτε ὅμως, ὅτι ὁ Φαρισαῖος, ὁ ὅποιος ἦταν διδάσκαλος τοῦ λαοῦ καὶ ἡγέτης του, φάνηκε στὰ μάτια τοῦ Θεοῦ πολὺ κατώτερος ἀπὸ τὸν περιφρονημένο τελώνη, ὁ ὁποῖος βγῆκε ἀπὸ τὸ ναὸ ἀθῳωμένος γιὰ τὴν ταπείνωσή του καὶ συγχωρημένος.

Ὁ τελώνης παράβαινε τὶς ἐντολὲς τοῦ νόμου ποὺ δόθηκε στὸν λαὸ τοῦ Ἰσραὴλ μέσῳ τοῦ Μωυσῆ, ὅμως τήρησε τὴν μεγαλύτερη ἐντολὴ τοῦ Χριστοῦ, ἀπόκτησε τὴν θεία ταπείνωση. Ὁ Φαρισαῖος ὅμως παράβαινε κάτι, γιὰ τὸ ὅποιο μιλάει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στὸν δικό του ὕμνο τῆς ἀγάπης. Λέει: « γάπη ο περπερεύεται, ο φυσιοῦται» (Α΄ Κόρ. 13, 4). Φαρισαος περηφανευόταν γι τς ρετές του κα θεωροσε τν αυτ το νώτερο π τν μαρτωλ τελώνη, πργμα πο σημαίνει τι δν εχε γάπη, κα συνεπς, ατς πο δν χει γάπη, βρίσκεται μακρι π τν Θεό. Ἡ προσευχὴ τοῦ Φαρισαίου φανέρωσε πὼς θεωρεῖ τὸν ἑαυτὸ τοῦ δίκαιο καὶ καθαρὸ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, πρᾶγμα πολὺ ἄσχημο!

Οἱ μεγαλύτεροι γιοι ποτ δν θεωροσαν τν αυτ τους ξιο κα δίκαιο. Εἶχαν βαθιὰ συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητας καὶ τῆς μηδαμινότητάς τους μπροστὰ στὴν μεγαλωσύνη τοῦ Θεοῦ. Τέτοιος ἦταν ὁ ὅσιος Σεραφείμ, ὁ ὁποῖος δὲν ἀποκαλοῦσε τὸν ἑαυτὸ τοῦ ἀλλιῶς, παρὰ μόνο «ὁ ταπεινὸς Σεραφείμ».

Πεῖτε μου ποιὸς μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ πιὸ μεγάλος ἀπὸ τὸν μεγαλύτερο ἱεράρχη καὶ διδάσκαλο ὅλης της οἰκουμένης, τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο; Ποιὸς ἄλλος ἦταν τόσο εὐάρεστος στὸν Θεὸ καὶ τόσο δίκαιος ἐνώπιον Αὐτοῦ; καὶ ὅμως μέσα σὲ μία ἀπὸ τὶς πολλὲς προσευχὲς ποὺ ἔχει γράψει, ἀπευθύνει στὸν Θεὸ τὰ ἑξῆς λόγια: «Κύριε, Θες το ορανο κα τς γς, μνήσθητί μου το μαρτωλο, το ασχρο, το πονηρο κα βέβηλου κατ τ μέγα λεός σου, ταν λθης ν τ βασιλείᾳ σου».

Αἰσχρό, πονηρὸ καὶ βέβηλο καλεῖ τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ ὁ Θεὸς τὸν ἔχει δοξάσει καὶ εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς πρώτους μεταξὺ τῶν ἁγίων!

Ὅλοι οἱ ἔμπειροι στὴν ἐξομολόγηση ἱερεῖς καὶ ἀρχιερεῖς γνωρίζουν ὅτι μεταξύ σας ὑπάρχουν πολλοὶ ἄνθρωποι ποὺ ἔχουν τρόπο σκέψεως σὰν τοῦ Φαρισαίου καὶ θεωροῦν τὸν ἑαυτὸ τοὺς δίκαιο. Πολλοὶ ἱερεῖς λένε ὅτι κάποιον ἄνθρωπο, ποὺ ὅλη τὴν ζωὴ του πήγαινε τακτικὰ στὴν ἐκκλησία καὶ τηροῦσε ὅλες τὶς νηστεῖες, μὲ τίποτα δυστυχῶς δὲν μποροῦν ἕναν τέτοιο «δίκαιο» νὰ παρακινήσουν νὰ μετανοήσει στὴν τελευταία του ἐξομολόγηση καὶ νὰ ὁμολογήσει κάποιο σφάλμα του. Ὅτι καὶ νὰ τὸν ρωτᾶνε, ἀκοῦνε τὴν ἴδια ἀπάντηση: «Δὲν ἔχω κάνει ἁμαρτίες».

Αὐτὸ δὲν φανερώνει τὴν στάση τοῦ Φαρισαίου; Αὐτὸ δὲν εἶναι τελείως ἀντίθετο μὲ τὴν ἰδέα ποῦ εἶχαν γιὰ τὸν ἑαυτὸ τους οἱ ἅγιοι; Οἱ δυστυχισμένοι αὐτοὶ «δίκαιοι» ἄνθρωποι, ποτὲ στὴ ζωή τους δὲν εἶχαν σκε¬φτεῖ τὰ λόγια ποὺ ὑπάρχουν στὸ βιβλίο τοῦ Ἰώβ: «Ε κατ παίδων ατν ο πιστεύει, κατ δ γγέλων ατο σκολιν τί πενοσεν» (Ἰὼβ 4, 18). Ἂν ἀκόμα καὶ στοὺς ἀγγέλους τοῦ ὁ Θεὸς βλέπει ἐλαττώματα, τότε γιὰ μᾶς τί νὰ ποῦμε; Εἶναι λογικὸ νὰ ἔχουμε τὴν προσευχὴ τοῦ Φαρισαίου; Μόνο μία προσευχὴ ταιριάζει στὴν κατάσταση ποὺ βρισκόμαστε. Ἡ ταπεινὴ προσευ¬χὴ τοῦ ἁμαρτωλοῦ τελώνου: « Θεός, λάσθητί μοι τ μαρτωλ».

Νά, τί λέει ὁ προφήτης Ἠσαΐας γιὰ τοὺς ὑπερήφανους ἀνθρώπους: «Ο γρ φθαλμο Κυρίου ψηλοί, δ νθρωπος ταπεινός κα ταπεινωθήσεται τ ψος τν νθρώπων, κα ψωθήσεται Κύριος μόνος ν τ μέρᾳ κείνη. μέρα γρ κυρίου Σαβαθ π πάντα βριστν κα περήφανον καὶ π πάντα ψηλν κα μετέωρον. κα ταπεινωθήσονται, κα π πσαν κέδρον το Λιβάνου τν ψηλν κα μετεώρων κα π πν δένδρον βαλάνου Βασν… κα ταπεινωθήσεται πς νθρωπος, κα πεσεται ψος νθρώπων, κα ψωθήσεται Κύριος μόνος ν τ μέρᾳ κείνη» (Ἠσ. 2, Π13,17).

Μπροστὰ στν μεγαλειότητα τς δόξας το Θεο πρέπει ν σκύψουμε ταπειν τ κεφάλι μας. Δν πρέπει ν εμαστε μες κενοι ο λαζόνες κα περήφανοι, στος ποίους θ ξεσπάσει ργ το Θεο. Ατ τ πργμα μᾶς διδάσκει παραβολ το Τελώνου κα το Φαρισαίου.

Νὰ τὴν θυμόμαστε, λοιπόν, πάντα καὶ ἰδιαίτερα, ὅταν ἀρχίσουμε τὸν ἀγῶνα τῆς μετανοίας, τὴν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Νὰ προσευχόμαστε σὰν τὸν τελώνη, καὶ τότε θὰ μᾶς ἐλεήσει ὁ Κύριος, θὰ μᾶς ἀθῳώσει καὶ θὰ μᾶς στείλει πλούσια τὴν χάρη Του.

«Ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε, ν παντ εχαριστετε. Τοτο γρ θέλημα Θεο ν Χριστ ησο ες μς» (Α΄ Θεσσ. 5, 17-18). Ἀμήν.

ΑΓΙΟΥ ΛΟΥΚΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΡΙΜΑΙΑΣ

ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΟΜΙΛΙΕΣ ΤΟΜΟΣ Γ’ Σέλ. 303- 308. ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ


Εκτύπωση   Email