Ἤγγειλεν Υἱὸν Ἄγγελος τῇ Παρθένῳ,
Πατρὸς μεγίστης Βουλῆς μέγαν.
Γήθεο τῇ Μαρίῃἔφατ' Ἄγγελος εἰκάδι πέμπτῃ.
Σήμερα ἡ ἐκκλησία μας γιορτάζει τὸ χαρμόσυνο μήνυμα τῆς θείας ἐνσάρκωσης, ποὺ μὲ τόσο σαφῆ τρόπο μᾶς τὸ παρουσιάζει ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς στό Εὐαγγέλιό του (κεφ. Α' στίχ. 26-38). Τὴν ἡμέρα αὐτή, ὁ θεόσταλτος ἀρχάγγελος Γαβριὴλ παρουσιάζεται στήν Παρθένο Μαρία, στή Ναζαρὲτ καὶ τῆς ἀνήγγειλε ὅτι θὰ γεννήσει τὸ Σωτῆρα τοῦ κόσμου, τὸν Ἰησοῦ Χριστό. Καὶ ὅταν ἡ Παρθένος ἀναρωτήθηκε πῶς ἦταν δυνατὸ νά συλλάβει χωρὶς ἄνδρα, ὁ ἀρχάγγελος τῆς ἀπάντησε ὅτι «Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπί σέ καί δύναμις Ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι∙ διό καί τό γεννώμενον ἐκ σοῦ ἅγιον κληθήσεται» Τότε ἡ σεμνὴ κόρη, ἡ Παρθένος Μαρία, τοῦ ἀπάντησε ταπεινά. «Ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου∙ γένοιτό μοι κατά τό ῥῆμα σου». καὶ καθὼς ὁ Γαβριὴλ ἐξαφανίστηκε ἀπὸ μπροστὰ της, συντελέστηκε τὸ μεγαλύτερο μυστήριο τῆς ἀνθρωπότητας. μὲ τρόπο ὑπερφυσικό, ἡ Παρθένος συνέλαβε στήν ἀχράντη κοιλία της, τὸν Υἱὸ καὶ Λόγο τοῦ Θεοῦ. Ἐκεῖνον πού μὲ τὴν ἑκούσια θυσία του ἐπάνω στό Σταυρό, ἔσωσε τὸ ἀνθρώπινο γένος ἀπὸ τὸν αἰώνιο θάνατο καὶ τὴν καταστροφὴ στήν ὁποία εἶχε ὁδηγηθεῖ μετὰ τὴν πτώση τῶν πρωτοπλάστων ἀπὸ τὸν παράδεισο καὶ τὴν ἐμφάνιση τῆς ἁμαρτίας στόν κόσμο.
Ἀξίζει, ὅμως, νά δοῦμε πῶς οἱ ἐμπνευσμένοι ὑμνῳδοὶ τῆς Ἐκκλησίας μας ἔψαλαν τὸ κοσμοσωτήριο ἄγγελμα: «Σήμερον χαρὰς Εὐαγγέλια παρθενικὴ πανήγυρις τὰ κάτω τοῖς ἄνω συνάπτεται• ὁ Ἀδὰμ καινουργείται ἡ Εὕα τῆς πρώτης λύπης ἐλευθεροῦται καὶ ἡ σκηνὴ τῆς καθ' ἠμᾶς οὐσίας τῇ θεώσει τοῦ προσληφθέντος φυράματος ναὸς Θεοῦ κεχρημάτικεν. Ὢ μυστήριον! ὁ τρόπος τῆς κενώσεως ἄγνωστος, ὁ τρόπος τῆς συλλήψεως ἄφραστος. Ἄγγελος λειτουργεῖ τῷ θαύματι παρθενικὴ γαστὴρ τὸν Υἱὸν ὑποδέχεται, Πνεῦμα ἅγιον καταπέμπεται Πατὴρ ἄνωθεν εὐδοκεί, καὶ τὸ συνάλλαγμα κατὰ κοινὴν πραγματεύεται βούλησιν ἐν ὢ καὶ δι' οὐ σῳθέντες, συνωδὰ τῷ Γαβριήλ, πρὸς τὴν Παρθένον βοήσωμεν χαῖρε, κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ, ἐξ ᾖς ἢ σωτηρία, Χριστὸς ὁ Θεὸς ἠμῶν, τὴν καθ' ἠμᾶς προσλαβόμενος φύσιν πρὸς ἑαυτὸν ἐπανήγαγεν».
Οἱ ἀρχὲς τῆς ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ δέν εἶναι ἐπακριβῶς γνωστές. Τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ Ἁγία Ἑλένη ἔκτισε στή Ναζαρὲτ βασιλική, στήν ὁποία περιλαμβανόταν κατὰ παράδοση ὁ οἶκος τῆς Θεοτόκου, ὅπου αὐτὴ δέχθηκε τὸν Εὐαγγελισμό, ἐπέδρασε ἴσως στή συστάσῃ τοπικῆς ἑορτῆς. Οἱ πρῶτες μαρτυρίες περὶ αὐτῆς εὑρίσκονται στόν Ἅγιο Πρόκλο, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, τὸ 430 μ.Χ. καὶ στό Πασχάλιον Χρονικὸν (624 μ.Χ.), ὅπου χαρακτηρίζεται ὡς συσταθεῖσα στίς 25 Μαρτίου ἀπὸ τοὺς θεοφόρους δασκάλους. Ἡ μεγαλοπρεπὴς πανήγυρη τοῦ Εὐαγγελισμοὺ ἐτελεῖτο ἀπὸ τοὺς Βυζαντινοὺς στό Ναὸ τῶν Χαλκοπρατείων, ὅπου παρίσταντο καὶ οἱ αὐτοκράτορες.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’.
Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τό Κεφάλαιον, καί τοῦἀπ᾽ αἰῶνος Μυστηρίου ἡ φανέρωσις· ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, Υἱός τῆς Παρθένου γίνεται, καί Γαβριήλ τὴν χάριν εὐαγγελίζεται. Διό καὶἡμεῖς σὺν αὐτῷ τῇ Θεοτόκῳ βοήσωμεν· Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ.
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’.
Τῇὑπερμάχῳ στρατηγῷ τά νικητήρια, ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια, ἀναγράφω σοι ἡ Πόλις σου Θεοτόκε. Ἀλλ᾽ὡς ἔχουσα τό κράτος ἀπροσμάχητον, ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον, ἵνα κράζω σοι· Χαῖρε νύμφη ἀνύμφευτε.
Κάθισμα
Ἦχος α'. Τὸν τάφον σου Σωτὴρ.
Ὁ μέγας Στρατηγός, τῶν ἀΰλων ταγμάτων, εἰς πόλιν Ναζαρέτ, ἐπιστὰς Βασιλέα, μηνύει σοι Ἄχραντε, τῶν αἰώνων καὶ Κύριον· Χαῖρε, λέγων σοι, Εὐλογημένη Μαρία, ἀκατάληπτον, καὶἀνερμήνευτον θαῦμα, βροτῶν ἡἀνάκλησις.
