Ἐπὶ κλίμαξι κλίμακας πυκνῶς, Πάτερ,
Τὰς σὰς ἀρετὰς θείς, ἔφθασας πόλου μέχρι.
Χαῖρεν Ἰωάννης τριακοστῇἐξαναλύων.
Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακας γεννήθηκε πιθανότατα τό 523 μ.Χ. στή Συρία. Ἦταν γιός πλούσιας καί εὐσεβοῦς οἰκογένειας. Σέ νεαρή ἡλικία, παρακολούθησε ἀνώτερο κύκλο μορφώσεως, ὥστε νά διακρίνεται ἀνάμεσα στούς συνομήλικούς του. Ἐκεῖνος ὅμως, ἐνδιαφερόταν περισσότερο γιά τήν προσευχή, τίς θεολογικές μελέτες, τήν συγγραφική ἐργασία καί τήν ἄσκηση. Πῆγε στό Ὅρος Σινά, κοντά στόν φημισμένο ἀναχωρητή Μαρτύριο, ὁ ὁποῖος καθοδήγησε πνευματικά τόν νεαρό Ἰωάννη. Μετά ἀπό τέσσερα χρόνια ἄσκησης, ἐκάρη μοναχός ἐνῶ ἡ φήμη τῶν ἀρετῶν καί τῆς σοφίας του εἶχε εὐρύτερα διαδοθεῖ. Γι' αὐτό πολλοί μοναχοί καί λαϊκοί, ἀλλά καί ἀξιωματοῦχοι ἔρχονταν στή Μονή γιά νά ζητήσουν τή συμβουλή του. Εἶχε καί τό χάρισμα τῆς θαυματουργίας. Λόγω τῆς διαβίωσής του στήν Ἱερά Μονή Σινᾶ ὀνομάζεται καί Σιναΐτης. Μετά τό θάνατο τοῦ ἡγούμενου τῆς Μονῆς καί κατόπιν ἀπαιτήσεως τῶν ἀδελφῶν δέχθηκε νά γίνει Ἡγούμενος τῆς ἱερᾶς Μονῆς Σινᾶ γιά μερικά χρόνια. Ἡ νοσταλγία, ὅμως, τῆς ἐρημικῆς ζωῆς, ἔκανε τόν Ἰωάννη νά ἀποσυρθεῖ πάλι στήν ἔρημο καί νά ἀφοσιωθεῖ πάλι στίς μελέτες του. Ἐκοιμήθη ἐν εἰρήνη περί τό 606 μ.Χ. καί ἄφησε δύο σπουδαιότατα συγγράμματα, τήν «Κλίμακα» καί τόν «Λόγον πρός τόν Ποιμένα».
Ἡ «Κλίμακα» περιλαμβάνει τριάντα λόγους περί ἀρετῆς, ὅπου ὁ καθένας λόγος περιλαμβάνει καί μία ἀρετή, ξεκινώντας ἀπό τίς πιό πρακτικές καί ἀνεβαίνοντας σάν σκαλοπάτια κατέληξε στίς θεωρητικά ὑψηλές. Στή πνευματική ζωή ἔχουμε βαθμίδες χαμηλές καί ὑψηλές, καταστάσεις κατώτερες καί ἀνώτερες. Γι' αὐτό καί τό σύγγραμμα ὀνομάζεται Κλίμακα τῶν ἀρετῶν. Στό ἔργο τοῦ αὐτό ὁ συγγραφέας παρουσιάζει συστηματικά τίς ἰδέες του γιά τήν κοινοβιακή κυρίως, ἀλλά καί γιά τήν ἐρημική ζωή, ταξινομώντας αὐτές κατά τρόπο πού δείχνει πορεία πρός τήν ἠθική τελείωση. Εἶναι γραμμένο σέ κομψή ἑλληνική γλώσσα, καλοδουλεμένη μέ χάρη καί μελωδικότητα. Ἔχει διαύγεια, γλαφυρότητα, παραστατικότητα καί παρουσιάζει πλοῦτο ἐκφράσεως, καλαισθησία καί εὐγένεια. Στή διακόσμηση τοῦ λόγου μέ εἰκόνες καί παρομοιώσεις ὁ ἱερός συγγραφέας εἶναι ἀπαράμιλλος. Πάσης φύσεως σχήματα λόγου ἀναδύονται καθώς καί ὡραῖες καί ἐπιτυχημένες προσωποποιήσεις. Ἀπό τήν ἀρχή τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς τό σύγγραμμά του διαβάζεται σέ ὅλα τά ὀρθόδοξα μοναστήρια. Ἐπειδή εἶναι παγκόσμιο κειμήλιο ἀναλύσεως ὅλων τῶν παθῶν καί τῶν ἀρετῶν, ἡ Ἐκκλησία τιμᾶ ἰδιαίτερα σέ αὐτή τή πνευματική περίοδο τόν συγγραφέα ἅγιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακας καί τό προτείνει γιά ἀνάγνωσμα. Ἡ μνήμη τοῦ ἑορτάζεται στίς 30 Μαρτίου καί τήν Δ΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς.
Μερικοί λόγοι του, ἀπό τήν Κλίμακα:
1) Ἡ ταπεινοφροσύνη εἶναι οὐράνιος ἀνεμοστρόβιλος πού μπορεῖ νά ἀνεβάσει τήν ψυχή ἀπό τήν ἄβυσσο τῆς ἁμαρτίας στά ὕψη τοῦ οὐρανοῦ.
2) Μητέρα τῆς πηγῆς εἶναι ἡ ἄβυσσος τῶν ὑδάτων, πηγή δέ τῆς διακρίσεως ἡ ταπείνωσις.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ'. Θείας πίστεως.
Θεῖον κλίμακα, ὑποστηρίξας, τὴν τῶν λόγων σου, μέθοδον πάσι, Μοναστῶν ὑφηγητὴς ἀναδέδειξαι, ἐκ πρακτικῆς Ἰωάννη καθάρσεως, πρὸς θεωρίας ἀνάγων τὴν ἔλαμψιν. Πάτερ Ὅσιε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἠμὶν τὸ μέγα ἔλεος.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ήχος πλ. δ'.
Ταῖς τῶν δακρύων σου ῥοαῖς, τῆς ἐρήμου τό ἄγονον ἐγεώργησας· καί τοῖς ἐκ βάθους στεναγμοῖς, εἰς ἑκατόν τούς πόνους ἐκαρποφόρησας· καί γέγονας φωστήρ τῇ οἰκουμένῃ, λάμπων τοῖς θαύμασιν, Ἰωάννη, Πατήρ ἡμῶν ὅσιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν.
Κοντάκιον
Ἦχος α'. Χορὸς Ἀγγελικός
Καρπούς ἀειθαλεῖς, ἐκ τῆς βίβλου προσφέρων, διδάγματα σοφέ, καθηδύνεις καρδίας, τῶν τούτοις μετά νήψεως, προσεχόντων μακάριε· Κλίμαξ γάρ ἐστι, ψυχὰς ἀνάγουσα γῆθεν, πρὸς οὐράνιον, καί διαμένουσαν δόξαν, τῶν πίστει τιμῶντων σε.
