Ὁ Ὅσιος Νικόδημος γεννήθηκε στή Νάξο τὸ ἔτος 1749 μ.Χ. ἀπὸ γονεῖς εὐσεβεῖς καὶ ἐναρέτους, τὸν Ἀντώνιο καὶ Ἀναστασία Καλλιβούρση (ἡ ὁποία ἐμόνασε στην Ἱερὰ Μονὴ Χρυσοστόμου Νάξου, μὲ τὸ ὄνομα Ἀγάθη). Τὸ κατὰ κόσμον ὄνομά του ἦταν Νικόλαος καὶ ἀπὸ μικρὸς ἔδειχνε ὅτι ἦταν ἄνθρωπος μεγάλης ἀρετῆς καὶ φοβερὴς εὐφυΐας. Τὰ πρῶτα του γράμματα τὰ ἔμαθε στή Νάξο καὶ ἔπειτα στή σχολὴ τῆς ἰδίας πόλης ἐπέκτεινέ τίς γνώσεις του, μὲ δάσκαλο τὸν ἀδελφὸ τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, Ἀρχιμανδρίτη Χρύσανθο. Κατόπιν 16 ἐτῶν πῆγε στήν Ἑλληνικὴ σχολὴ τῆς Σμύρνης, ὅπου κοντὰ σὲ φημισμένους διδασκάλους ἔλαβε ἀνώτερη παιδεία καὶ ἀρετή. Μετὰ ἀπὸ ὁρισμένες περιπέτειες, τὸ 1775 μ.Χ. πῆγε στό Ἅγιον Ὅρος. Ἐκεῖ, στή Μονὴ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου ἐκάρη μοναχὸς μὲ τὸ ὄνομα Νικόδημος. Οἱ Πατέρες τῆς Μονῆς, ποὺ διέκριναν τὰ μεγάλα φυσικὰ καὶ ἐπίκτητα χαρίσματα τοῦ Νικόδημου, τὸν διόρισαν ἀναγνώστῃ καὶ γραμματέα τῆς Μονῆς. Στή Μονὴ αὐτὴ ὁ Νικόδημος, ὑπῆρξε ὑπόδειγμα διακονίας καὶ πράξεων ἀρετῆς. Ἔπειτα ἀποσύρθηκε σὲ κάποιο κελί, ὅπου μὲ ἀσκητικὸ τρόπο, ἐπιδόθηκε στή μελέτη καὶ συγγραφὴ πολλῶν οἰκοδομητικών, θεολογικῶν καὶ ἁγιολογικὼν βιβλίων. Μεταξὺ αὐτῶν εἶναι ὁ «Συναξαριστής», τὸ «Ἑορτοδρόμιον», ἡ «Νέα Κλίμακα», ὁ «Ἀόρατος Πόλεμος» καὶ ἄλλα πολλά.
Τελικὰ μετὰ ἀπὸ διάφορες περιπέτειες, ποὺ ὑπέστη στή βραχύχρονη ζωὴ του, ἀπεβίωσε ἀπὸ ἡμιπληγία, σὲ ἡλικία 60 χρόνων, τὶς πρῶτες ὀρθρινὲς ὦρες τῆς 14ης Ἰουλίου τοῦ ἔτους 1809 μ.Χ. στο κελλὶ τῶν Σκουρταίων, στίς Καρυὲς τοῦ Ἁγίου Ὅρους. Τὰ τελευταῖα του λόγια ἦταν ἡ ἀπαντήση πού ἔδωσε στούς μαθητὲς του ὅταν τὸν ῥώτησαν ἂν ἡσυχάζει: «Τὸν Χριστὸ ἔβαλα μέσα μου καὶ πῶς νά μὴ ἡσυχάσω;». Ἐνταφιάστηκε στό Λαυριωτικὸ Κελὶ τῶν Σκουρταίων στίς Καρυές τοῦ Ἁγίου Ὅρους, ἀφήνοντας πίσῳ του ἕνα τεράστιο πνευματικὸ συγγραφικὸ ἔργο, ποὺ σήμερα ἀποτελεῖ κεφάλαιο γιά τὸν λαὸ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας.
Ἡ Ἐκκλησία μας ἐπάξια ἀπὸ τὸ ἔτος 1955 μ.Χ. τὸν κατέταξε στό Ἁγιολόγιο της.
Ἱερά Λείψανα: Ἡ Κάρα τοῦ Ἁγίου βρίσκεται στό Κελλὶ τῶν Σκουρταίων τοῦ Ἁγίου Ὅρους.Μέρος τῆς Κάρας τοῦ Ἁγίου βρίσκεται στήν ὁμώνυμη Μονὴ Πενταλόφου Κιλκίς.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Τὴν ὡραιότητα.
Σοφίας χάριτι, Πάτερ κοσμούμενος, σάλπιξ θεόφθογγος, ὤφθης τοῦ Πνεύματος, καὶ ἀρετῶν ὑφηγητής, Νικόδημε θεηγόρε, πάσι γὰρ παρέθηκας, σωτηρίας διδάγματα, βίου καθαρότητας, διεκφαίνων τὴν ἔλλαμψιν, τῷ πλούτῳ τῶν ἐνθέων σου λόγων, δι' ὧν ὡς φῶς τῷ κόσμῳ ἔλαμψας.
